Τα αποτελέσματα της 4ης ετήσιας έρευνας “The RSM Board Diversity Survey” για την αξιολόγηση της πολυμορφίας των Διοικητικών Συμβουλίων των Ελληνικών Εισηγμένων επιχειρήσεων. Την πλήρη εικόνα της σύνθεσης των Διοικητικών Συμβουλίων των εισηγμένων εταιρειών στο Χρηματιστήριο Αθηνών, βάσει κριτηρίων πολυμορφίας και συμπερίληψης παρουσιάζει η έρευνα “The RSM Board Diversity Survey” που διενεργεί για τέταρτη συνεχόμενη χρονιά η RSM Ελλάδος.
Η έρευνα περιλαμβάνει την εις βάθος ανάλυση και αξιολόγηση της διαμόρφωσης των Διοικητικών Συμβουλίων των ελληνικών εισηγμένων επιχειρήσεων, βάσει 10 κατηγοριών αξιολόγησης, εστιάζοντας στην ανάδειξη των βέλτιστων πρακτικών για τη σύσταση και αποτελεσματική λειτουργία των Διοικητικών Συμβουλίων, αξιοποιώντας τη συμπερίληψη ως βασικό γνώμονα για τη λήψη αποτελεσματικών στρατηγικών αποφάσεων.
Παράλληλα, στο πλαίσιο της έρευνας εξάγεται μια σειρά ιδιαίτερα σημαντικών συμπερασμάτων τα οποία αφορούν τη διάρθρωση των Διοικητικών Συμβουλίων και των Επιτροπών τους, αναδεικνύοντας την πρόοδο που έχει επιτευχθεί προς την υιοθέτηση βέλτιστων πρακτικών πολυμορφίας και συμπερίληψης.
Σε συνέχεια της δημοσίευσης της έρευνας, ο κ. Βασίλης Πετίνης, Managing Partner της RSM Greece ανέφερε: «Η ετήσια έρευνα “The RSM Board Diversity Survey” ξεκίνησε το 2021, με έναυσμα την ανάγκη για ισχυρότερη εκπροσώπηση των γυναικών και τη δημιουργία ουσιαστικών πολιτικών πολυμορφίας στα Διοικητικά Συμβούλια των ελληνικών εταιρειών, με στόχο τη συμμόρφωση με τον ν. 4706/2020. Τα συμπεράσματα της φετινής, τέταρτης κατά σειρά, έρευνας καταδεικνύουν με παραστατικό και εμφατικό τρόπο τον βαθμό υιοθέτησης βέλτιστων πρακτικών ως προς την πολυμορφία από τα Διοικητικά Συμβούλια. Όπως προκύπτει από τα αποτελέσματα της έρευνάς μας, μολονότι την τελευταία τετραετία έχει καταγραφεί σημαντική βελτίωση, η συμβατική κάλυψη των απαιτήσεων του νομοθέτη αποτελεί μόνο το πρώτο βήμα προς την υιοθέτηση μιας κουλτούρας ουσιαστικής συμπερίληψης. Απαιτείται ουσιαστική προσπάθεια, η οποία και θα πρέπει να ξεκινήσει από την κορυφή, με τα μέλη των Διοικητικών Συμβουλίων να ενθαρρύνουν τον υπόλοιπο οργανισμό να ακολουθήσει το παράδειγμά τους. Σε αυτό το πλαίσιο, ο ρόλος των συμβουλευτικών εταιρειών μπορεί να είναι κομβικός, τόσο ως προς την επικοινωνία της αξίας της πολυμορφίας και της συμπερίληψης όσο και ως προς την ουσιαστική υιοθέτηση πρακτικών και διαδικασιών προς αυτή την κατεύθυνση».
Βασικά Συμπεράσματα της έρευνας The RSM Board Diversity Survey
Σύνθεση και αριθμός μελών Διοικητικών Συμβουλίων: Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας “The RSM Board Diversity Survey”, σε σύνολο 142 εισηγμένων εταιριών που περιλαμβάνονται στο δείγμα, ο αριθμός των μελών ανέρχεται σε 1.195. Από αυτά, τα 390 είναι εκτελεστικά μέλη, τα 351 μη εκτελεστικά μέλη και τα 454 είναι ανεξάρτητα μη εκτελεστικά, με τα αντίστοιχα ποσοστά να διαμορφώνονται σε 33,0%, 29,0% και 38,0%.
Διαφοροποίηση ανά φύλο: Ως προς την κατανομή ανά φύλο, τα Διοικητικά Συμβούλια των εισηγμένων εταιρειών αποτελούνται από 869 άνδρες και 326 γυναίκες, αντιπροσωπεύοντας ποσοστά 73% και 27% του συνολικού αριθμού μελών αντίστοιχα, με την αναλογία γυναικών προς άνδρες να είναι 1:4. Αξίζει να σημειωθεί πως το ποσοστό αυτό καλύπτει την απαίτηση του Ελληνικού Κώδικα Εταιρικής Διακυβέρνησης (ΕΚΕΔ), ο οποίος και ορίζει ότι τα κριτήρια επιλογής για τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου πρέπει να περιλαμβάνουν επαρκή εκπροσώπηση και των δύο φύλων, με ποσοστό που δεν μπορεί να είναι μικρότερο από το 25% του συνολικού αριθμού των μελών.
Από το 2021, όταν και ξεκίνησε η έρευνα πριν την εφαρμογή του Νόμου 4706/2020, έως και το 2024, η εκπροσώπηση των φύλων στα Διοικητικά Συμβούλια των ελληνικών εισηγμένων εταιρειών έχει σημειώσει σημαντική αύξηση 10 ποσοστιαίων μονάδων, με την παρουσία γυναικών να αυξάνεται σταθερά (2021: 17%, 2024: 27%).
Ως προς τους επιμέρους κλάδους, τα υψηλότερα ποσοστά στην εκπροσώπηση γυναικών, καταγράφουν οι κλάδοι της ενέργειας, των τηλεπικοινωνιών και της τεχνολογίας, όπου πλέον υπάρχει σχεδόν μια γυναίκα για κάθε δύο άνδρες, ακολουθούμενοι από τους κλάδους των βιομηχανικών προϊόντων και των τραπεζών.
Ιδιότητες μελών σε ανώτερες θέσεις: Στον αντίποδα, σημαντική υστέρηση παρατηρείται στην κορυφή της επιχειρηματικής ιεραρχίας, καθώς οι γυναίκες κατέχουν μόλις 64 θέσεις ανώτατων μελών, έναντι 366 που καλύπτονται από άνδρες. Αντίστοιχα, μόλις 12 θέσεις Προέδρου Διοικητικού Συμβουλίου και 8 θέσεις Διευθύνοντος Συμβούλου καλύπτονται από γυναίκες.
Συγκέντρωση θέσεων στο ίδιο πρόσωπο: Ταυτόχρονα, μια σειρά από πρόσωπα εμφανίζονται σε παραπάνω του ενός Διοικητικά Συμβούλια, καθώς 8 πρόσωπα καλύπτουν παράλληλα θέσεις μέλους Διοικητικού Συμβουλίου σε 4 διαφορετικά Διοικητικά Συμβούλια, 25 πρόσωπα καλύπτουν παράλληλα θέσεις μέλους Διοικητικού Συμβουλίου σε 3 διαφορετικά Διοικητικά Συμβούλια, 79 πρόσωπα καλύπτουν παράλληλα θέσεις μέλους σε 2 διαφορετικά Διοικητικά Συμβούλια, ενώ 922 πρόσωπα καλύπτουν μία θέση.
Την ίδια στιγμή, σε αρκετές περιπτώσεις εισηγμένων εταιρειών παρατηρείται συγκέντρωση θέσεων και αρμοδιοτήτων σε ένα μόνο άτομο, γεγονός που αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα για την πολυμορφία στα Διοικητικά Συμβούλια. Συγκεκριμένα, σε 27 εταιρίες, οι θέσεις του Προέδρου και του Διευθύνοντος Συμβούλου κατέχονται από το ίδιο πρόσωπο, ενώ σε 15 εταιρίες, ο Διευθύνων Σύμβουλος είναι επίσης Αντιπρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου.
Οικογενειακές σχέσεις μεταξύ των μελών: Σχεδόν μία στις δύο εισηγμένες επιχειρήσεις (44%) έχει «οικογενειακό» χαρακτήρα με τουλάχιστον δύο μέλη συνδεδεμένα με τον βασικό μέτοχο να συμμετέχουν στα Διοικητικά τους Συμβούλια. Τα υψηλότερα ποσοστά καταγράφονται στους κλάδους υγείας, των καταναλωτικών προϊόντων, των τροφίμων και των πρώτων υλών με αναλογία περίπου 1 προς 3 μέλη Διοικητικού Συμβουλίου, τα οποία είναι συνδεδεμένα με το βασικό μέτοχο.
Διαφοροποίηση ως προς την εθνικότητα των μελών: Αναφορικά με την εθνικότητα των μελών, το 10% του συνόλου των Διοικητικών Συμβουλίων (107 μέλη) προέρχεται από χώρες εκτός Ελλάδος. Από αυτά, τα 85 είναι άνδρες και οι 29 είναι γυναίκες. Τα περισσότερα μέλη μη Ελληνικής εθνικότητας, εμφανίζονται στον κλάδο των Βιομηχανικών Προϊόντων & Υπηρεσιών και των Τραπεζών, ενώ τα λιγότερα στον κλάδο των Υπηρεσιών Κοινής Ωφέλειας.
Διαφοροποίηση ως προς την ηλικία των μελών: Ένα ακόμη σημαντικό εύρημα της έρευνας αφορά την ηλικία των μελών των Διοικητικών Συμβουλίων, καθώς μόλις το 0,1% έχει ηλικία μικρότερη των 30 ετών και το 22% ηλικία μικρότερη των 50 ετών. Αντίστοιχα, το 34% έχει ηλικία μεταξύ 51 και 60 έτη, το 32% μεταξύ 61 και 70 έτη και το 16% ηλικία άνω των 70 ετών. Ενδιαφέρον στοιχείο αποτελεί το γεγονός ότι το γηραιότερο μέλος που συμμετέχει σε Διοικητικό Συμβούλιο είναι 94 ετών, άνδρας και κατέχει το ρόλο Μέλους. Παράλληλα, το νεότερο μέλος είναι 26 ετών, άνδρας, και κατέχει ρόλο Μέλους. Και τα 2 πρόσωπα δεν συμμετέχουν σε Διοικητικά Συμβούλια με «οικογενειακό» χαρακτήρα.
Ανεξαρτησία μελών: Ως προς την ύπαρξη ανεξάρτητων, μη εκτελεστικών μελών, η συντριπτική πλειονότητα των εταιρειών καλύπτει το σχετικό κριτήριο, ενώ 44 εταιρείες διαθέτουν δύο ανεξάρτητα μη εκτελεστικά μέλη και 52 εταιρίες τουλάχιστον τρία μέλη μη εκτελεστικά η καθεμία. Αναλυτικά, ο κλάδος των ασφαλειών και των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών έχει το μεγαλύτερο ποσοστό ανεξάρτητων μη εκτελεστικών μελών, ενώ ακολουθούν ο κλάδος των τραπεζών και ο κλάδος του εμπορίου. Στον αντίποδα, το μικρότερο ποσοστό συγκέντρωσης ανεξάρτητων μη εκτελεστικών μελών καταγράφεται στον κλάδο της τεχνολογίας, ήτοι 25%.
Ακαδημαϊκό επίπεδο των μελών: Σε σχέση με το επίπεδο σπουδών σύμφωνα με την έρευνα προκύπτει πως το 42% των μελών των Διοικητικών Συμβουλίων έχει τουλάχιστον προπτυχιακό τίτλο σπουδών, το 47% των μελών μεταπτυχιακό και το 11% αυτών κατέχουν διδακτορικό τίτλο σπουδών.
Μείγμα δεξιοτήτων και γνωστικού αντικειμένου μελών: Σημαντικό εύρημα αποτελεί το γεγονός ότι μόνο το 3% των μελών των Διοικητικών Συμβουλίων έχει ειδίκευση στο HR και στο ESG, γεγονός που επηρεάζει αρνητικά την εταιρική διακυβέρνηση, σε μια εποχή που η εύρεση και διαχείριση ανθρώπινου δυναμικού και η διαχείριση θεμάτων sustainability αποτελούν προτεραιότητα για τις επιχειρήσεις.
Εμπειρία σε διαφορετικό κλάδο: Στον αντίποδα, διευρυμένη είναι η ποικιλομορφία ως προς την εργασιακή εμπειρία, με τα μέλη Διοικητικών Συμβουλίων να διαθέτουν επαρκή γνώση του μοντέλου λειτουργίας και του κλάδου δραστηριοποίησης της εταιρίας, αλλά και εμπειρία σε διαφορετικούς κλάδους. Σε απόλυτους αριθμούς, από τα 1.195 συνολικά μέλη, τα 867 έχουν εμπειρία σε διαφορετικό κλάδο από την εταιρία στην οποία εργάζονται.
Κατάταξη και συνολική βαθμολογία κλάδων
Βάσει της ανάλυσης των κριτηρίων πολυμορφίας των Διοικητικών Συμβουλίων προκύπτει η συνολική βαθμολογία ανά κλάδο. Ο κλάδος των Υπηρεσιών Κοινής Ωφέλειας έλαβε τη μεγαλύτερη βαθμολογία (596) ενώ αμέσως μετά στη δεύτερη θέση βρίσκεται ο κλάδος των Ταξιδιών & Αναψυχής (585), στην τρίτη ο κλάδος της Ακίνητης Περιουσίας (579) και στην τέταρτη ο κλάδος των Τραπεζών (566). Οι επιχειρήσεις των συγκεκριμένων κλάδων φαίνεται να αξιοποιούν στο μέγιστο τα κριτήρια πολυμορφίας που κάνουν τα Διοικητικά τους Συμβούλια συμπεριληπτικά.
Board Diversity Index
Υιοθετώντας εξειδικευμένη μεθοδολογία, η έρευνα παρουσιάζει τη συνολική απόδοση των Ελληνικών Εισηγμένων ΔΣ σε σχέση με τα κριτήρια πολυμορφίας και συμπερίληψης που αναλύονται στην ετήσια έρευνα. Ο δείκτης του βαθμού υιοθέτησης πρακτικών ποικιλομορφίας των ΔΣ των Ελληνικών Εισηγμένων σε σχέση με τα προκαθορισμένα κριτήρια, για το 2024 διαμορφώθηκε σε 508 μονάδες.
H κυρία Έλενα Στυλιανού, Managing Partner της RSM Greece και European Chairwoman του παγκόσμιου δικτύου της RSM τόνισε: «Με βάση την εγχώρια αλλά και τη διεθνή εμπειρία, η πολυμορφία αναδεικνύεται ως θεμέλιο στρατηγικής σημασίας για τις επιχειρήσεις. Ταυτόχρονα, η ανάγκη καλλιέργειας μιας κουλτούρας συμπερίληψης που θα ενισχύσει την απόδοση και την καινοτομία τους γίνεται πιο επιτακτική από ποτέ. Όπως προκύπτει από την έρευνα μας, μέσα από την ενσωμάτωση αυτής της πολυμορφίας μπορεί μια εταιρεία να καθιερώσει βέλτιστες πρακτικές που προάγουν την εταιρική αριστεία. Συνεπώς, η πολυμορφία στο Διοικητικό Συμβούλιο και στην ευρύτερη κουλτούρα μιας εταιρείας οφείλει να συνοδεύεται από βαθιά ενσωμάτωση ουσιαστικών αξιών. Για παράδειγμα, η απλή προσθήκη γυναικών σε ένα ανδροκρατούμενο Διοικητικό Συμβούλιο, χωρίς να διαφοροποιούνται σε γνώσεις, εμπειρίες ή δεξιότητες, δεν εξασφαλίζει την επιθυμητή πολυμορφία. Αντίστοιχα, αν τα μέλη ενός Διοικητικού Συμβουλίου δεν έχουν την ευκαιρία να εκφραστούν λόγω μιας μη συμπεριληπτικής κουλτούρας, τότε τα οφέλη της πολυμορφίας παραμένουν απλώς θεωρητικά. Σε αυτό το πλαίσιο, οι εξωτερικοί σύμβουλοι μπορούν να προσφέρουν ανεξάρτητη ανάλυση, προτείνοντας προσαρμογές που ενισχύουν τη διαφάνεια, την πολυμορφία και τη συμπερίληψη, με βάση διεθνείς πρακτικές και στρατηγικές, συμβάλλοντας ουσιαστικά στο μετασχηματισμό των εταιρειών».
Επιτροπές Ελέγχου, Αποδοχών και Υποψηφιοτήτων
Στο πλαίσιο της έρευνας εξετάστηκε και η σύνθεση των υποχρεωτικών Επιτροπών Ελέγχου και Επιτροπών Αποδοχών και Υποψηφιοτήτων των εισηγμένων εταιριών. Η σύνθεση των επιτροπών και η συμμετοχή των μελών φαίνεται να αντιστοιχεί στη σύνθεση των Διοικητικών Συμβουλίων συνολικά. Για παράδειγμα, όσων αφορά την εκπροσώπηση ανά φύλο, οι Επιτροπές Ελέγχου στελεχώνονται από 77% μέλη άνδρες και 23% μέλη γυναίκες, ενώ αντίστοιχα οι Επιτροπές Αποδοχών και Υποψηφιοτήτων στελεχώνονται από 71% μέλη άνδρες και 28% μέλη γυναίκες. Χαμηλή παραμένει η εκπροσώπηση γυναικών σε ανώτατες θέσεις με μόλις 21 Επιτροπές Ελέγχου και μόλις 37 Επιτροπές Αποδοχών και Υποψηφιοτήτων να έχουν γυναίκα Πρόεδρο. Αναφορικά με τη σύνθεση των Επιτροπών των Διοικητικών Συμβουλίων, στη συντριπτική πλειοψηφία τους είναι τριμελείς – γεγονός που ισχύει για το 86% των Επιτροπών Ελέγχου και το 88% των Επιτροπών Αποδοχών και Υποψηφιοτήτων. Τέλος, αναφορικά με το σημαντικό στοιχείο της ανεξαρτησίας των μελών, προκύπτει πως στις Επιτροπές Ελέγχου 376 μέλη (81%) είναι μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου και αντίστοιχα 494 (98%) μέλη των Επιτροπών Αποδοχών και Υποψηφιοτήτων είναι μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου, γεγονός που επηρεάζει αρνητικά την ανεξαρτησία των Επιτροπών των Διοικητικών Συμβουλίων των Εισηγμένων Ελληνικών επιχειρήσεων.
