Η ρύπανση, η υποβάθμιση των οικοτόπων, οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και η υπερεκμετάλλευση των υδάτινων πόρων ασκούν πίεση στις λίμνες, τα ποτάμια, τα παράκτια ύδατα και τα υπόγεια ύδατα της Ευρώπης όπως ποτέ άλλοτε. Σύμφωνα με την πιο εκτενή αξιολόγηση για την υγεία των υδάτινων σωμάτων της Ευρώπης, που δημοσιεύθηκε σήμερα από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος (ΕΟΠ), η Ευρώπη δεν βρίσκεται σε καλό δρόμο για να επιτύχει τους στόχους της για τη βελτίωση της κατάστασης των υδάτων, όπως ορίζουν οι κανόνες της ΕΕ. Η καλύτερη διαχείριση των υδάτων αποτελεί το κλειδί για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των υδάτων, την άμβλυνση των πιέσεων και την εξασφάλιση επαρκών ποσοτήτων καλής ποιότητας νερού για τους Ευρωπαίους πολίτες, τη φύση και τη βιομηχανία.
Η γεωργία αποτελεί τη σημαντικότερη πίεση τόσο στα επιφανειακά όσο και στα υπόγεια ύδατα, σύμφωνα με την έκθεση του ΕΟΠ «Η κατάσταση των υδάτων στην Ευρώπη το 2024: η ανάγκη βελτίωσης της ανθεκτικότητας των υδάτων». Αυτό οφείλεται στην κατανάλωση νερού και στη ρύπανση από τη χρήση θρεπτικών ουσιών και φυτοφαρμάκων στη γεωργία, σύμφωνα με την παρακολούθηση των ίδιων των κρατών-μελών. Η γεωργία είναι μακράν ο μεγαλύτερος καταναλωτής νερού στην Ευρώπη και, χωρίς αλλαγές στις πρακτικές, η ζήτηση για άρδευση είναι πιθανό να αυξηθεί περαιτέρω με την κλιματική αλλαγή.
Η έκθεση του ΕΟΠ δείχνει ότι, παρά κάποια πρόοδο, τα υδάτινα οικοσυστήματα της Ευρώπης εξακολουθούν να επηρεάζονται σημαντικά από τις χημικές ουσίες, κυρίως από τη ρύπανση του αέρα λόγω της παραγωγής ενέργειας από άνθρακα και από τη διάχυτη ρύπανση θρεπτικών ουσιών και φυτοφαρμάκων από τη γεωργία. Η υποβάθμιση των οικοτόπων είναι επίσης ευρέως διαδεδομένη. Επιπλέον, η κλιματική αλλαγή, με τις διαταραχές που προκαλεί στα καιρικά πρότυπα, επιδεινώνει την πίεση στους υδάτινους πόρους και τη διαχείρισή τους.
Μόλις το 37% των επιφανειακών υδάτων της Ευρώπης πέτυχε «καλή» ή «υψηλή» οικολογική κατάσταση, ένα μέτρο της υγείας των υδάτινων οικοσυστημάτων, σύμφωνα με την Οδηγία Πλαίσιο για τα Νερά της ΕΕ, ενώ μόλις το 29% πέτυχε «καλή» χημική κατάσταση κατά την περίοδο 2015-2021, σύμφωνα με τα δεδομένα που ανέφεραν τα κράτη-μέλη της ΕΕ.
Η κατάσταση των υδάτων στην Ευρώπη δεν είναι καλή. Τα νερά μας αντιμετωπίζουν ένα πρωτοφανές σύνολο προκλήσεων που απειλούν την ασφάλεια του νερού στην Ευρώπη. Χρειάζεται να εντείνουμε τις προσπάθειές μας για την αποκατάσταση της υγείας των πολύτιμων ποταμών, λιμνών, παράκτιων υδάτων και άλλων υδάτινων σωμάτων, και να διασφαλίσουμε ότι αυτός ο ζωτικής σημασίας πόρος θα είναι ανθεκτικός και ασφαλής για τις μελλοντικές γενιές. Λένα Ύλα-Μόνονεν, Εκτελεστική Διευθύντρια του ΕΟΠ
Τα μέτρα που έλαβαν τα κράτη-μέλη έχουν αποτρέψει την περαιτέρω επιδείνωση της κατάστασης των υδάτων της ΕΕ, αντιμετωπίζοντας μέρος της χημικής ρύπανσης και βελτιώνοντας τις προοπτικές ορισμένων ειδών, όπως τα μύδια και τα καρκινοειδή, αλλά δεν έχει ανιχνευθεί συνολική βελτίωση από τον τελευταίο κύκλο παρακολούθησης.
Τα υπόγεια ύδατα της Ευρώπης βρίσκονται σε καλύτερη κατάσταση από τα επιφανειακά, με το 77% να παρουσιάζει καλή χημική κατάσταση και το 91% να βρίσκεται σε καλή ποσοτική κατάσταση. Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν προβλήματα ρύπανσης από φυτοφάρμακα και θρεπτικές ουσίες. Τα υπόγεια ύδατα αποτελούν βασική πηγή πόσιμου νερού και είναι απαραίτητα για το περιβάλλον, τη γεωργία και τη βιομηχανία.
Η προθεσμία που ορίζει η Οδηγία Πλαίσιο για τα Νερά της ΕΕ για την επίτευξη καλής κατάστασης για τα επιφανειακά και υπόγεια ύδατα ήταν το 2015, με τελικό όριο το 2027. Με τον σημερινό ρυθμό προόδου, αυτός ο στόχος δεν θα επιτευχθεί.
Η ανθεκτικότητα των υδάτων στην Ευρώπη μπορεί να βελτιωθεί. Η μείωση της κατανάλωσης νερού και η βελτίωση της αποδοτικότητας είναι κρίσιμα στοιχεία για την αντιμετώπιση του υδατικού άγχους στη γεωργία, τη βιομηχανία και τα νοικοκυριά. Η θέσπιση στόχων, επικεντρωμένων στην εξοικονόμηση νερού ή στη μείωση της ζήτησης, θα μπορούσε να βοηθήσει στην κινητοποίηση δράσης και στη διευκόλυνση της παρακολούθησης της προόδου προς την ανθεκτικότητα των υδάτων. Επιπλέον, απαιτούνται πιο επικαιροποιημένες και έγκαιρες πληροφορίες για την ποσότητα και την ποιότητα των υδάτων για να βελτιωθεί η διαχείριση τους.
Οι πιέσεις πρέπει να μειωθούν. Η ρύπανση πρέπει να προλαμβάνεται σύμφωνα με τους στόχους του σχεδίου δράσης της ΕΕ για μηδενική ρύπανση. Βραχυπρόθεσμα, είναι αναγκαίο να μειωθεί η χρήση και να αποφευχθεί η απελευθέρωση επιβλαβών ουσιών και θρεπτικών ουσιών στο νερό.
Η αποκατάσταση της φύσης, η επανασύνδεση των ποταμών με τις πλημμυρικές τους ζώνες και η αποκατάσταση υγροτόπων και τυρφώνων μπορούν να οδηγήσουν σε πιο υγιή και βιοποικιλματικά γλυκά ύδατα, τα οποία μπορούν να προσφέρουν ποιοτικό νερό, ενώ ταυτόχρονα αποθηκεύουν άνθρακα και μετριάζουν τις επιπτώσεις ακραίων καιρικών φαινομένων.
Η έκθεση του ΕΟΠ είναι η μεγαλύτερη αξιολόγηση για την υγεία των υδάτων της Ευρώπης, περιλαμβάνοντας περισσότερα από 120.000 επιφανειακά υδάτινα σώματα και 3,8 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα υπόγειων υδάτων σε ολόκληρη την ΕΕ και τη Νορβηγία. Η έκθεση βασίζεται σε δεδομένα από 19 κράτη-μέλη της ΕΕ και καλύπτει το 85% των επιφανειακών υδάτων και το 87% των υπόγειων υδάτων της ΕΕ των 27.
Όλα τα κύρια αποτελέσματα και τα δεδομένα που έχουν αναφερθεί από τα κράτη-μέλη της ΕΕ και τη Νορβηγία είναι διαθέσιμα στο σύστημα πληροφοριών WISE Freshwater
Η έκθεση του ΕΟΠ συμπληρώνει επίσης την επερχόμενη αξιολόγηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τα τρίτα Σχέδια Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών και τα δεύτερα Σχέδια Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμύρας, τα οποία θα αποτι μήσουν την πρόοδο εφαρμογής της Οδηγίας Πλαίσιο για τα Νερά και της Οδηγίας για τις Πλημμύρες στην ΕΕ. Αυτές οι αξιολογήσεις θα δώσουν μια σαφέστερη εικόνα για το πώς οι χώρες της ΕΕ εφαρμόζουν τα μέτρα για την προστασία και αποκατάσταση των υδάτινων πόρων, καθώς και για τη μείωση των κινδύνων από πλημμύρες.
Η ανθεκτικότητα των υδάτων στην Ευρώπη παραμένει ζήτημα προτεραιότητας, καθώς η προστασία και η βιώσιμη διαχείριση των υδάτων αποτελεί βασικό παράγοντα για την υγεία των οικοσυστημάτων, την ευημερία των ανθρώπων και την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής. Με τα σωστά μέτρα και την αναγκαία πολιτική βούληση, η Ευρώπη μπορεί να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις και να διασφαλίσει ένα ασφαλές και υγιές υδάτινο μέλλον.
