Χθες, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε τον πίνακα αποτελεσμάτων του 2023 για τις κρατικές ενισχύσεις, ο οποίος αφορά τις δαπάνες για κρατικές ενισχύσεις το 2022. Παρέχει ολοκληρωμένη επισκόπηση των δαπανών για κρατικές ενισχύσεις στην ΕΕ με βάση τις εκθέσεις που υποβάλλουν τα κράτη μέλη. Η έκδοση του 2023 καταδεικνύει ότι, παρά τη σημαντική μείωση των δαπανών για κρατικές ενισχύσεις το 2022 σε σύγκριση με το 2021, τα κράτη μέλη συνέχισαν να στηρίζουν τις επιχειρήσεις που πλήττονται από τις κρίσεις που προκλήθηκαν από την πανδημία του κορονοϊού και τον πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας.
Το 2022 τα κράτη μέλη ανέφεραν δαπάνες για κρατικές ενισχύσεις ύψους περίπου 228 δισ. ευρώ για όλους τους στόχους, συμπεριλαμβανομένων των μέτρων για την αντιμετώπιση της κρίσης, τα οποία σχετίζονται με την πανδημία του κορονοϊού και τον πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, καθώς και όλων των άλλων μέτρων. Το ποσό αυτό αντιστοιχεί στο 1,4 % του ΑΕΠ της ΕΕ το 2022 και αντιπροσωπεύει μείωση κατά 34,8 % σε σύγκριση με το 2021, όταν οι δαπάνες ανήλθαν σε 349,7 δισ. ευρώ.
Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι το 33,6 % αυτής της στήριξης (76,65 δισ. ευρώ) βοήθησε τις επιχειρήσεις που επλήγησαν από την πανδημία του κορονοϊού να παραμείνουν βιώσιμες, ενώ το 17 % (39,33 δισ. ευρώ) αντιστοιχούσε σε μέτρα που θεσπίστηκαν για την αντιστάθμιση των αρνητικών επιπτώσεων της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία.
Από τον πίνακα αποτελεσμάτων του 2023 για τις κρατικές ενισχύσεις προκύπτουν ειδικότερα τα εξής, όσον αφορά τις δαπάνες για ενισχύσεις το 2022:
- Παρά το γεγονός ότι εξακολουθεί να βρίσκεται σε σημαντικά επίπεδα, η διαφορά στις δαπάνες για κρατικές ενισχύσεις μεταξύ των κρατών μελών μειώθηκε με συνέπεια σε σύγκριση με το 2021. Οι δαπάνες για κρατικές ενισχύσεις κυμαίνονταν μεταξύ 2,1 % και 0,3 % του εθνικού ΑΕΠ το 2022, ενώ το 2021 κυμαίνονταν μεταξύ 4,6 % και 0,9 % του εθνικού ΑΕΠ.
- Η μείωση των δαπανών για κρατικές ενισχύσεις το 2022 οφείλεται κυρίως στη σταδιακή κατάργηση των μέτρων που θεσπίστηκαν για τον μετριασμό των οικονομικών επιπτώσεων της πανδημίας του κορονοϊού, ενόψει της βελτίωσης της υγειονομικής κρίσης στην Ευρώπη και της σταδιακής άρσης των σχετικών περιοριστικών μέτρων. Το 2022, στο πλαίσιο των μέτρων που σχετίζονται με τον κορονοϊό, τα κράτη μέλη δαπάνησαν 76,65 δισ. ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί περίπου στο 33,6 % των συνολικών δαπανών για κρατικές ενισχύσεις και στο 0,48 % του ΑΕΠ της ΕΕ το 2022. Οι δαπάνες για μέτρα που σχετίζονται με τον κορονοϊό μειώθηκαν κατά 60,5 % σε σύγκριση με το 2021.
- Τα κράτη μέλη θέσπισαν μέτρα που εγκρίθηκαν βάσει του προσωρινού πλαισίου κρίσης (TCF) για να αντισταθμίσουν τις αρνητικές επιπτώσεις του πολέμου της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας στην οικονομία. Οι συνολικές δαπάνες για μέτρα που σχετίζονται με τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία ανήλθαν σε 39,33 δισ. ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί περίπου στο 17 % των συνολικών δαπανών για κρατικές ενισχύσεις και στο 0,25 % του ΑΕΠ της ΕΕ.
- Εξετάζοντας τον προϋπολογισμό των εγκριθέντων μέτρων για την αντιμετώπιση της κρίσης, μόνο ένα σχετικά μικρό μέρος δαπανήθηκε πραγματικά από τα κράτη μέλη. Μεταξύ της έγκρισης του προσωρινού πλαισίου για την COVID στις 19 Μαρτίου 2020 και του Δεκεμβρίου του 2022, τα κράτη μέλη κινητοποίησαν πρωτοφανή επίπεδα στήριξης για να διασφαλίσουν ότι κατά τα άλλα βιώσιμες επιχειρήσεις που επλήγησαν σοβαρά από την κρίση της πανδημίας θα μπορούσαν να συνεχίσουν να επιβιώνουν. Η στήριξη αυτή αντιστοιχούσε περίπου στο ένα τρίτο (34 %) του συνόλου των ενισχύσεων που εγκρίθηκαν σε ονομαστικά ποσά κατά την περίοδο αυτή. Κατά το πρώτο έτος εφαρμογής των μέτρων του TCF (δηλαδή το 2022), περίπου το 9,6 % του συνόλου των ενισχύσεων που εγκρίθηκαν εκταμιεύθηκε σε ονομαστικά ποσά.
- Το 2022 τα κράτη μέλη μείωσαν τις δαπάνες τους και για στόχους που δεν σχετίζονται με την κρίση. Δαπάνησαν 112 δισ. ευρώ (0,7 % του ΑΕΠ της ΕΕ το 2022), ποσό που αντιστοιχεί περίπου στο 49 % των συνολικών δαπανών για κρατικές ενισχύσεις. Σε σύγκριση με το 2021, αυτό αντιστοιχεί σε μείωση κατά 28 % (μείωση κατά 43,53 δισ. ευρώ), μετά την προσαρμογή στον πληθωρισμό. Φαίνεται ότι, λόγω της ανάγκης εφαρμογής μέτρων για τον μετριασμό των επιπτώσεων του πολέμου της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας και των υπόλοιπων δαπανών που σχετίζονται με την κρίση του κορονοϊού, τα κράτη μέλη μείωσαν τις δαπάνες τους για στόχους που δεν σχετίζονται με την κρίση.
- Εκτός των ενισχύσεων για την αντιμετώπιση της κρίσης, οι περιβαλλοντικές ενισχύσεις παραμένουν ο κύριος στόχος πολιτικής των κρατών μελών. Η προστασία του περιβάλλοντος και η εξοικονόμηση ενέργειας είναι οι στόχοι πολιτικής για τους οποίους τα κράτη μέλη έχουν δαπανήσει μακράν περισσότερο το 2022 (41,51 δισ. ευρώ, περίπου 37 % των δαπανών για κρατικές ενισχύσεις για μέτρα που δεν σχετίζονται με την κρίση), αν και η αξία των δαπανών μειώθηκε κατά 46 % σε σύγκριση με το 2021 σε πραγματικούς όρους. Ο δεύτερος στόχος πολιτικής που δεν σχετίζεται με την κρίση είναι η περιφερειακή ανάπτυξη (13,91 δισ. ευρώ, πάνω από το 12 % των δαπανών για κρατικές ενισχύσεις για μέτρα που δεν σχετίζονται με την κρίση), η οποία, αντιθέτως, παρουσιάζει αύξηση κατά + 4,8 % το 2022.
- Όσον αφορά τις δαπάνες για κρατικές ενισχύσεις για μέτρα απαλλαγής κατά κατηγορία (δηλαδή μέτρα που θεωρούνται συμβατά με τους κανόνες της ΕΕ για τις κρατικές ενισχύσεις και απαλλάσσονται από την υποχρέωση προηγούμενης κοινοποίησης στην Επιτροπή και έγκρισης από αυτήν):
- Το μερίδιο των μέτρων απαλλαγής κατά κατηγορία εξακολουθεί να αυξάνεται. Το 2022 τα κράτη μέλη εφάρμοσαν 1 901 νέα μέτρα βάσει του γενικού κανονισμού απαλλαγής κατά κατηγορία (ΓΚΑΚ), 284 μέτρα βάσει του κανονισμού απαλλαγής κατά κατηγορία στον γεωργικό τομέα (ΚΑΚΓ) και 18 μέτρα βάσει του κανονισμού απαλλαγής κατά κατηγορία στον τομέα της αλιείας (FIBER), τα οποία αντιστοιχούσαν συνολικά στο 84 % του συνολικού αριθμού των νέων μέτρων κρατικών ενισχύσεων. Εξαιρουμένων των μέτρων για την αντιμετώπιση της κρίσης, τα νέα μέτρα βάσει του ΓΚΑΚ αντιπροσωπεύουν το 93 % του συνολικού αριθμού των νέων μέτρων που δεν σχετίζονται με την κρίση.
- Οι δαπάνες στο πλαίσιο των μέτρων βάσει του ΓΚΑΚ μειώθηκαν επίσης το 2022 (μείωση κατά 12 % σε σύγκριση με το 2021), αν και σε μικρότερο βαθμό από τη συνολική μείωση των δαπανών για κρατικές ενισχύσεις σε όλα τα μέσα.
- Η Επιτροπή επικεντρώνεται στα μέτρα ενισχύσεων των οποίων ο χαρακτήρας είναι δυνητικά περισσότερο στρεβλωτικός. Το 2022 οι διάμεσες δαπάνες των κοινοποιηθέντων καθεστώτων, οι οποίες απαιτούν αξιολόγηση από την Επιτροπή, ανήλθαν σε περίπου 4,2 εκατ. ευρώ, πολύ πάνω από τη διάμεση αξία των καθεστώτων που εμπίπτουν στον ΓΚΑΚ, η οποία ήταν περίπου 0,8 εκατ. ευρώ.
