Η Ουκρανία υλοποίησε την υπόσχεσή της να σταματήσει τη μεταφορά ρωσικού φυσικού αερίου προς την Ευρώπη μέσω του εδάφους της, μετά τη λήξη μιας σημαντικής συμφωνίας με τη Μόσχα την Τετάρτη.
Η άρνηση της Ουκρανίας να ανανεώσει τη συμφωνία διέλευσης ήταν αναμενόμενη αλλά και συμβολική, έπειτα από σχεδόν τρία χρόνια πολέμου με τη Ρωσία. Η Ευρώπη, ωστόσο, είχε ήδη μειώσει δραστικά το μερίδιο του ρωσικού φυσικού αερίου στις εισαγωγές της. Το υπουργείο Ενέργειας της Ουκρανίας ανακοίνωσε ότι η λήξη της συμφωνίας έγινε «για λόγους εθνικής ασφάλειας».
«Σταματήσαμε τη διέλευση ρωσικού φυσικού αερίου. Πρόκειται για ένα ιστορικό γεγονός», ανέφερε το υπουργείο σε δήλωσή του, προσθέτοντας ότι η υποδομή μεταφοράς φυσικού αερίου είχε προετοιμαστεί εκ των προτέρων για τη λήξη της συμφωνίας.
Ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι χαρακτήρισε την κίνηση «μία από τις μεγαλύτερες ήττες της Μόσχας». Σε ανάρτησή του στο Telegram, κατηγόρησε τη Μόσχα ότι «μετέτρεψε την ενέργεια σε όπλο και επιδόθηκε σε κυνικό ενεργειακό εκβιασμό κατά των εταίρων της», εκφράζοντας την ελπίδα ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα αυξήσουν την παροχή φυσικού αερίου προς την Ευρώπη.
Η Gazprom, ο κρατικός γίγαντας φυσικού αερίου της Ρωσίας που υπέγραψε τη συμφωνία διέλευσης με την ουκρανική Naftogaz το 2019, σημείωσε πέρυσι ζημίες ύψους 6,9 δισεκατομμυρίων δολαρίων, τις πρώτες εδώ και περισσότερα από 20 χρόνια, λόγω μειωμένων πωλήσεων στην Ευρώπη. Παράλληλα, η Gazprom προσπάθησε να αυξήσει τις εξαγωγές της σε νέους αγοραστές, όπως η Κίνα.
Η Ουκρανία αντιμετωπίζει τώρα την απώλεια εσόδων περίπου 800 εκατομμυρίων δολαρίων ετησίως από τέλη διέλευσης, ενώ η Gazprom αναμένεται να χάσει περίπου 5 δισεκατομμύρια δολάρια σε πωλήσεις φυσικού αερίου, σύμφωνα με σχετικές προβλέψεις. Αρκετές ευρωπαϊκές χώρες που εξακολουθούν να αγοράζουν ρωσικό φυσικό αέριο είχαν ήδη ετοιμάσει εναλλακτικές διαδρομές εφοδιασμού.
Η συμφωνία που έληξε αντιπροσώπευε περίπου το 5% των συνολικών εισαγωγών φυσικού αερίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σύμφωνα με το ερευνητικό ινστιτούτο Bruegel από τις Βρυξέλλες, και παρείχε αέριο κυρίως στην Αυστρία, την Ουγγαρία και τη Σλοβακία. Πλέον, η Ευρώπη λαμβάνει φυσικό αέριο μέσω αγωγών από τη Ρωσία μέσω μίας μόνο διαδρομής: του αγωγού Turkstream, που περνά από την Τουρκία στη Βουλγαρία, τη Σερβία και την Ουγγαρία.
Ο Henning Gloystein, επικεφαλής Ενέργειας, Κλίματος και Πόρων στην Eurasia Group, δήλωσε ότι η λήξη της συμφωνίας δεν αποτελεί έκπληξη, αλλά πιθανώς θα προκαλέσει άνοδο στις τιμές του φυσικού αερίου στις αγορές όταν ανοίξουν την Πέμπτη. Ωστόσο, «μία μεγάλη αύξηση, όπως αυτή που παρατηρήθηκε κατά τις προηγούμενες διακοπές ρωσικών προμηθειών, είναι απίθανη, καθώς οι εισαγωγείς της ΕΕ έχουν προετοιμαστεί για αυτό το σενάριο εδώ και καιρό», πρόσθεσε, σημειώνοντας ότι η Ευρώπη έχει μέχρι στιγμής ήπιο χειμώνα.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση εργάζεται με τις χώρες-μέλη της εδώ και περισσότερο από έναν χρόνο για να προετοιμαστεί για τη λήξη της συμφωνίας, σύμφωνα με εκπρόσωπο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. «Η ευρωπαϊκή υποδομή φυσικού αερίου είναι αρκετά ευέλικτη για να παρέχει αέριο μη ρωσικής προέλευσης στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη μέσω εναλλακτικών διαδρομών», ανέφερε, σημειώνοντας ότι οι εισαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) έχουν αυξηθεί σημαντικά από το 2022.
Η υπουργός Ενέργειας της Αυστρίας, Leonore Gewessler, δήλωσε ότι «η χώρα είχε προετοιμαστεί καλά για αυτό το σενάριο, αναζητώντας νέους προμηθευτές φυσικού αερίου μη ρωσικής προέλευσης». Από την άλλη πλευρά, ο πρωθυπουργός της Σλοβακίας, Robert Fico, δήλωσε ότι η διακοπή της ροής ρωσικού φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας θα έχει «δραστικές συνέπειες» για την ΕΕ αλλά όχι για τη Ρωσία, σύμφωνα με το Reuters.
Πριν από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022, η Ρωσία ήταν ο μεγαλύτερος προμηθευτής φυσικού αερίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το μερίδιό της στις εισαγωγές φυσικού αερίου μέσω αγωγών μειώθηκε από πάνω από 40% το 2021 σε περίπου 8% το 2023, σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Για να καλύψει το κενό, η Ευρώπη αύξησε τις εισαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου από τις Ηνωμένες Πολιτείες και άλλες χώρες, καθώς και φυσικού αερίου μέσω αγωγών από τη Νορβηγία.
Ωστόσο, οι αναλυτές προειδοποιούν ότι η λήξη της συμφωνίας μπορεί να δυσκολέψει την Ευρώπη να αναπληρώσει τα αποθέματά της πριν από τον επόμενο χειμώνα. Οι τιμές του φυσικού αερίου, αν και έχουν υποχωρήσει από τα ιστορικά υψηλά του καλοκαιριού του 2022, παραμένουν περισσότερο από διπλάσιες σε σχέση με τα ιστορικά επίπεδα. Υπάρχουν ήδη ενδείξεις πίεσης στην περιοχή, καθώς η Υπερδνειστερία, μια αποσχισθείσα περιοχή της Μολδαβίας, έχει διακόψει την παροχή θέρμανσης και ζεστού νερού στα νοικοκυριά, έπειτα από τη λήξη της συμφωνίας διέλευσης.
