Η τεχνολογική αλλαγή, ο γεωοικονομικός κατακερματισμός, η οικονομική αβεβαιότητα, οι δημογραφικές μετατοπίσεις και η πράσινη μετάβαση -είτε μεμονωμένα είτε σε συνδυασμό- συγκαταλέγονται στους κύριους παράγοντες που αναμένεται να διαμορφώσουν και να μετασχηματίσουν την παγκόσμια αγορά εργασίας έως το 2030.
Η Έκθεση για το Μέλλον της Εργασίας 2025, από το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, συγκεντρώνει τις απόψεις περισσότερων από 1.000 κορυφαίων παγκόσμιων εργοδοτών -που συλλογικά αντιπροσωπεύουν περισσότερους από 14 εκατομμύρια εργαζομένους σε 22 κλάδους και 55 οικονομίες από όλο τον κόσμο- εξετάζοντας τον τρόπο με τον οποίο αυτές οι μακροπρόθεσμες τάσεις επηρεάζουν τις θέσεις εργασίας, τις δεξιότητες και τις στρατηγικές μετασχηματισμού του ανθρώπινου δυναμικού που οι εργοδότες σχεδιάζουν να υιοθετήσουν από το 2025 έως το 2030.
Η διεύρυνση της ψηφιακής πρόσβασης αναμένεται να είναι η πιο μετασχηματιστική τάση -τόσο σε σχέση με τις τεχνολογικές τάσεις όσο και συνολικά- με το 60% των εργοδοτών να αναμένουν ότι θα μετασχηματίσει τις επιχειρήσεις τους έως το 2030. Οι εξελίξεις στην τεχνολογία, ιδιαίτερα στην τεχνητή νοημοσύνη και την επεξεργασία πληροφοριών (86%), τη ρομποτική και τον αυτοματισμό (58%), καθώς και τη δημιουργία, αποθήκευση και διανομή ενέργειας (41%), αναμένεται επίσης να είναι μετασχηματιστικές. Αυτές οι τάσεις θα έχουν αποκλίνουσες επιπτώσεις στις θέσεις εργασίας, οδηγώντας σε ταχύτερα αναπτυσσόμενες όσο και σε ταχύτερα μειούμενες θέσεις, τροφοδοτώντας τη ζήτηση για δεξιότητες που σχετίζονται με την τεχνολογία, όπως η τεχνητή νοημοσύνη και τα μεγάλα δεδομένα, τα δίκτυα και η κυβερνοασφάλεια, καθώς και ο τεχνολογικός γραμματισμός, που προβλέπεται να είναι οι τρεις ταχύτερα αναπτυσσόμενες δεξιότητες.
Η αύξηση του κόστους ζωής κατατάσσεται ως η δεύτερη πιο μετασχηματιστική τάση συνολικά -και η κορυφαία τάση που σχετίζεται με τις οικονομικές συνθήκες- με τους μισούς εργοδότες να αναμένουν ότι θα μετασχηματίσει τις επιχειρήσεις τους έως το 2030, παρά τη μείωση του παγκόσμιου πληθωρισμού που προβλέπεται. Η γενική οικονομική επιβράδυνση, σε μικρότερο βαθμό, παραμένει επίσης στο επίκεντρο και αναμένεται να μετασχηματίσει το 42% των επιχειρήσεων. Ο πληθωρισμός προβλέπεται να έχει μικτές επιπτώσεις στη συνολική δημιουργία θέσεων εργασίας έως το 2030, ενώ η πιο αργή ανάπτυξη αναμένεται να εκτοπίσει 1,6 εκατομμύρια θέσεις εργασίας παγκοσμίως. Αυτές οι δύο επιπτώσεις στη δημιουργία θέσεων εργασίας αναμένεται να αυξήσουν τη ζήτηση για δεξιότητες δημιουργικής σκέψης, ανθεκτικότητας, ευελιξίας και προσαρμοστικότητας.
Η μετρίαση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής κατατάσσεται ως η τρίτη πιο μετασχηματιστική τάση συνολικά και η κορυφαία τάση που σχετίζεται με την πράσινη μετάβαση, ενώ η προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή κατατάσσεται έκτη, με το 47% και το 41% των εργοδοτών αντίστοιχα να αναμένουν ότι αυτές οι τάσεις θα μετασχηματίσουν τις επιχειρήσεις τους στα επόμενα πέντε χρόνια. Αυτό οδηγεί σε αυξημένη ζήτηση για επαγγέλματα όπως μηχανικοί ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, μηχανικοί περιβάλλοντος και ειδικοί σε ηλεκτρικά και αυτόνομα οχήματα, που συγκαταλέγονται στις 15 ταχύτερα αναπτυσσόμενες θέσεις εργασίας. Οι κλιματικές τάσεις αναμένεται, επίσης, να οδηγήσουν σε αυξημένη εστίαση στη φροντίδα του περιβάλλοντος, η οποία έχει εισέλθει για πρώτη φορά στη λίστα της Έκθεσης για το Μέλλον της Εργασίας με τις 10 ταχύτερα αναπτυσσόμενες δεξιότητες.
Δύο δημογραφικές μετατοπίσεις θεωρείται ολοένα και περισσότερο ότι μετασχηματίζουν τις παγκόσμιες οικονομίες και τις αγορές εργασίας: η γήρανση και η μείωση του εργατικού πληθυσμού, κυρίως στις οικονομίες υψηλού εισοδήματος, καθώς και η αύξηση του εργατικού πληθυσμού, κυρίως στις οικονομίες χαμηλού εισοδήματος. Αυτές οι τάσεις αυξάνουν τη ζήτηση για δεξιότητες στη διαχείριση ταλέντου, τη διδασκαλία και καθοδήγηση, καθώς και την αυτογνωσία και την παρακίνηση. Η γήρανση του πληθυσμού οδηγεί σε αύξηση των επαγγελμάτων υγειονομικής περίθαλψης, όπως οι νοσηλευτές, ενώ η αύξηση του εργατικού πληθυσμού προάγει την ανάπτυξη επαγγελμάτων που σχετίζονται με την εκπαίδευση, όπως οι καθηγητές τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.
Ο γεωοικονομικός κατακερματισμός και οι γεωπολιτικές εντάσεις αναμένεται να οδηγήσουν σε μετασχηματισμό των επιχειρηματικών μοντέλων στο ένα τρίτο (34%) των ερωτηθέντων οργανισμών, τα επόμενα πέντε χρόνια. Πάνω από το ένα πέμπτο (23%) των εργοδοτών σε παγκόσμια κλίμακα αναφέρουν ότι η αύξηση των περιορισμών στο εμπόριο και τις επενδύσεις, καθώς και οι επιδοτήσεις και οι βιομηχανικές πολιτικές (21%), αποτελούν παράγοντες που διαμορφώνουν τις επιχειρηματικές τους δραστηριότητες. Σχεδόν όλες οι οικονομίες για τις οποίες οι ερωτηθέντες αναμένουν ότι αυτές οι τάσεις θα είναι οι πιο μετασχηματιστικές έχουν σημαντικό εμπόριο με τις Ηνωμένες Πολιτείες και/ή την Κίνα.
Οι εργοδότες που αναμένουν ότι οι γεωοικονομικές τάσεις θα μετασχηματίσουν τις επιχειρήσεις τους είναι επίσης πιο πιθανό να μεταφέρουν δραστηριότητες στο εξωτερικό – και ακόμα πιο πιθανό να τις επαναφέρουν στις χώρες τους. Αυτές οι τάσεις αυξάνουν τη ζήτηση για επαγγέλματα που σχετίζονται με την ασφάλεια και ενισχύουν τη ζήτηση για δεξιότητες στα δίκτυα και την κυβερνοασφάλεια. Επιπλέον, αυξάνουν τη ζήτηση για δεξιότητες που σχετίζονται με την ανθεκτικότητα, την ευελιξία, την προσαρμοστικότητα, καθώς και την ηγεσία και την κοινωνική επιρροή.
Εξάγοντας προβλέψεις από τα δεδομένα που παρείχαν οι συμμετέχοντες στην Έρευνα για το Μέλλον της Εργασίας, η δημιουργία και η «καταστροφή» θέσεων εργασίας λόγω του δομικού μετασχηματισμού της αγοράς εργασίας θα ανέλθει στο 22% του συνολικού αριθμού θέσεων εργασίας σήμερα κατά την περίοδο 2025-2030. Αυτό αναμένεται να περιλαμβάνει τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας ισοδύναμων με το 14% της σημερινής συνολικής απασχόλησης, δηλαδή περίπου 170 εκατομμύρια θέσεις εργασίας. Ωστόσο, αυτή η ανάπτυξη αναμένεται να εξισορροπηθεί από τον εκτοπισμό του 8% (ή 92 εκατομμύρια) των σημερινών θέσεων εργασίας, με αποτέλεσμα καθαρή ανάπτυξη 7% στη συνολική απασχόληση, δηλαδή 78 εκατομμύρια θέσεις εργασίας.
Οι θέσεις εργασίας πρώτης γραμμής προβλέπεται να σημειώσουν τη μεγαλύτερη αύξηση σε απόλυτους αριθμούς και περιλαμβάνουν αγρότες, διανομείς, εργάτες οικοδομών, πωλητές και εργαζομένους στη μεταποίηση τροφίμων. Επαγγέλματα που σχετίζονται με την οικονομία της φροντίδας, όπως οι νοσηλευτές, οι κοινωνικοί λειτουργοί, οι σύμβουλοι και οι βοηθοί προσωπικής φροντίδας, αναμένεται επίσης να αυξηθούν σημαντικά τα επόμενα πέντε χρόνια, μαζί με επαγγέλματα στην εκπαίδευση, όπως οι καθηγητές δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.
Οι θέσεις που σχετίζονται με την τεχνολογία είναι οι ταχύτερα αναπτυσσόμενες σε ποσοστιαία βάση και περιλαμβάνουν ειδικούς μεγάλης κλίμακας δεδομένων, μηχανικούς Fintech, ειδικούς τεχνητής νοημοσύνης και μηχανικής μάθησης, καθώς και προγραμματιστές λογισμικού και εφαρμογών. Θέσεις που σχετίζονται με την πράσινη και ενεργειακή μετάβαση, όπως ειδικοί αυτόνομων και ηλεκτρικών οχημάτων, μηχανικοί του περιβάλλοντος και μηχανικοί ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, συγκαταλέγονται επίσης στις ταχύτερα αναπτυσσόμενες θέσεις.
Οι διοικητικοί και γραμματειακοί υπάλληλοι, όπως ταμίες, υπάλληλοι ταχυδρομείων, και κλητήρες καταχώρησης δεδομένων, προβλέπεται να σημειώσουν τη μεγαλύτερη μείωση σε απόλυτους αριθμούς. Οι επιχειρήσεις προβλέπουν επίσης ότι οι ταχύτερα μειούμενες θέσεις θα περιλαμβάνουν θέσεις όπως αυτές των υπαλλήλων εξυπηρέτησης σε τράπεζες και διοικητικούς βοηθούς.
Κατά μέσο όρο, οι εργαζόμενοι μπορούν να αναμένουν ότι περίπου το 39% των υφιστάμενων δεξιοτήτων τους θα μετασχηματιστεί ή θα καταστεί ξεπερασμένο κατά την περίοδο 2025-2030. Ωστόσο, αυτό το ποσοστό της «αστάθειας δεξιοτήτων» έχει μειωθεί σε σύγκριση με προηγούμενες εκδόσεις της έκθεσης, από 44% το 2023 και 57% το 2020, εν μέσω της πανδημίας. Αυτό το εύρημα μπορεί να αποδοθεί στο γεγονός ότι ένα αυξανόμενο ποσοστό εργαζομένων (50%) έχει ολοκληρώσει προγράμματα εκπαίδευσης, επανεκπαίδευσης ή αναβάθμισης δεξιοτήτων, σε σύγκριση με το 41% στην έκδοση της έκθεσης του 2023.
Η αναλυτική σκέψη παραμένει η πιο περιζήτητη βασική δεξιότητα μεταξύ των εργοδοτών, με επτά στις δέκα εταιρείες να τη θεωρούν απαραίτητη το 2025. Ακολουθούν η ανθεκτικότητα, η ευελιξία και η προσαρμοστικότητα, καθώς και η ηγεσία και η κοινωνική επιρροή.
Η τεχνητή νοημοσύνη και τα μεγάλα δεδομένα βρίσκονται στην κορυφή της λίστας με τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες δεξιότητες, ακολουθούμενες στενά από δεξιότητες στα δίκτυα και την κυβερνοασφάλεια, καθώς και τον τεχνολογικό γραμματισμό. Συμπληρωματικά με αυτές τις τεχνολογικές δεξιότητες, η δημιουργική σκέψη, η ανθεκτικότητα, η ευελιξία και η προσαρμοστικότητα, καθώς και η περιέργεια και η δια βίου μάθηση, αναμένεται επίσης να αυξηθούν σε σημασία κατά την περίοδο 2025-2030. Αντίθετα, η χειρονακτική δεξιοτεχνία, η αντοχή και η ακρίβεια ξεχωρίζουν με αξιοσημείωτη καθαρή μείωση στη ζήτηση δεξιοτήτων, με το 24% των ερωτηθέντων να προβλέπουν μείωση της σημασίας τους.
Ενώ οι παγκόσμιοι αριθμοί θέσεων εργασίας προβλέπεται να αυξηθούν έως το 2030, οι υπάρχουσες και οι αναδυόμενες διαφορές δεξιοτήτων μεταξύ αναπτυσσόμενων και φθινουσών θέσεων θα μπορούσαν να επιδεινώσουν τα υπάρχοντα κενά δεξιοτήτων. Οι πιο σημαντικές δεξιότητες που διαφοροποιούν τις αυξανόμενες από τις φθίνουσες θέσεις εργασίας αναμένεται να περιλαμβάνουν την ανθεκτικότητα, την ευελιξία και την προσαρμοστικότητα, τη διαχείριση πόρων και λειτουργιών, τον ποιοτικό έλεγχο, τον προγραμματισμό και τον τεχνολογικό γραμματισμό.
Δεδομένων αυτών των εξελισσόμενων αναγκών για δεξιότητες, η κλίμακα της αναβάθμισης και της επανεκπαίδευσης του ανθρώπινου δυναμικού που αναμένεται να απαιτηθεί παραμένει σημαντική: εάν το παγκόσμιο εργατικό δυναμικό αποτελούνταν από 100 άτομα, τα 59 θα χρειάζονταν εκπαίδευση έως το 2030. Από αυτά, οι εργοδότες προβλέπουν ότι 29 θα μπορούσαν να αναβαθμίσουν τις δεξιότητές τους στους τρέχοντες ρόλους τους και 19 θα μπορούσαν να αναβαθμιστούν και να μετατεθούν σε άλλους ρόλους εντός της ίδιας οργάνωσης. Ωστόσο, 11 εργαζόμενοι είναι απίθανο να λάβουν την αναγκαία επανεκπαίδευση ή αναβάθμιση δεξιοτήτων, γεγονός που θέτει σε αυξημένο κίνδυνο τις προοπτικές απασχόλησής τους.
Τα κενά στις δεξιότητες θεωρούνται το μεγαλύτερο εμπόδιο στον επιχειρηματικό μετασχηματισμό από τους ερωτηθέντες, με το 63% των εργοδοτών να τα αναγνωρίζουν ως μείζον εμπόδιο για την περίοδο 2025-2030. Κατά συνέπεια, το 85% των εργοδοτών που συμμετείχαν στην έρευνα σχεδιάζουν να δώσουν προτεραιότητα στην αναβάθμιση του ανθρώπινου δυναμικού, με το 70% να σχεδιάζουν να προσλάβουν προσωπικό με νέες δεξιότητες, το 40% να σκοπεύουν να μειώσουν προσωπικό καθώς οι δεξιότητές του καθίστανται λιγότερο σχετικές, και το 50% να σχεδιάζουν τη μετάβαση του προσωπικού από φθίνουσες σε αναπτυσσόμενες θέσεις εργασίας.
Η υποστήριξη της υγείας και της ευημερίας των εργαζομένων αναμένεται να αποτελέσει βασικό άξονα για την προσέλκυση ταλέντων, με το 64% των εργοδοτών που συμμετείχαν στην έρευνα να την αναγνωρίζουν ως βασική στρατηγική για την αύξηση της διαθεσιμότητας ταλέντων. Αποτελεσματικές πρωτοβουλίες επανεκπαίδευσης και αναβάθμισης δεξιοτήτων, καθώς και η βελτίωση της εξέλιξης και της προαγωγής ταλέντων, θεωρούνται επίσης ότι έχουν υψηλό δυναμικό για την προσέλκυση ταλέντων. Η χρηματοδότηση και η παροχή ευκαιριών επανεκπαίδευσης και αναβάθμισης δεξιοτήτων είναι οι δύο πολιτικές που χαίρουν της μεγαλύτερης αποδοχής από το κοινό για την ενίσχυση της διαθεσιμότητας ταλέντων.
Η έρευνα διαπιστώνει, επίσης, ότι η υιοθέτηση πρωτοβουλιών για τη διαφορετικότητα, την ισότητα και την ένταξη συνεχίζει να αυξάνεται. Η δυνατότητα αύξησης της διαθεσιμότητας ταλέντων μέσω της αξιοποίησης ποικίλων δεξαμενών ταλέντων αναδεικνύεται από τέσσερις φορές περισσότερους εργοδότες (47%) από ό,τι πριν από δύο χρόνια (10%). Οι πρωτοβουλίες για τη διαφορετικότητα, την ισότητα και την ένταξη έχουν γίνει πιο διαδεδομένες, με το 83% των εργοδοτών να δηλώνουν ότι εφαρμόζουν μια τέτοια πρωτοβουλία, σε σύγκριση με το 67% το 2023. Τέτοιες πρωτοβουλίες είναι ιδιαίτερα δημοφιλείς σε εταιρείες με έδρα τη Βόρεια Αμερική, με ποσοστό υιοθέτησης 96%, και σε εργοδότες με πάνω από 50.000 εργαζόμενους (95%).
Μέχρι το 2030, περισσότεροι από τους μισούς εργοδότες (52%) προβλέπουν την κατανομή μεγαλύτερου ποσοστού των εσόδων τους στους μισθούς, με μόνο το 7% να αναμένει ότι αυτό το ποσοστό θα μειωθεί. Οι στρατηγικές που σχετίζονται με τους μισθούς καθοδηγούνται κυρίως από στόχους ευθυγράμμισης των μισθών με την παραγωγικότητα και την απόδοση των εργαζομένων, καθώς και από τον ανταγωνισμό για την προσέλκυση και τη διατήρηση ταλέντων και δεξιοτήτων.
Τέλος, οι μισοί εργοδότες σχεδιάζουν να επαναπροσανατολίσουν την επιχείρησή τους σε απάντηση στην τεχνητή νοημοσύνη, ενώ τα δύο τρίτα σκοπεύουν να προσλάβουν προσωπικό με συγκεκριμένες δεξιότητες τεχνητής νοημοσύνης. Παράλληλα, το 40% προβλέπει ότι θα μειώσει το ανθρώπινο δυναμικό εκεί όπου η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να αυτοματοποιήσει τις εργασίες.
