Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, παρουσίασε στη Σορβόννη τη νέα ευρωπαϊκή πρωτοβουλία Choose Europe, με στόχο την προσέλκυση επιστημόνων και ερευνητών από όλο τον κόσμο.
Σε κοινή εμφάνιση με τον πρόεδρο της Γαλλίας, Εμανουέλ Μακρόν, η πρόεδρος της Κομισιόν αναφέρθηκε στην ανάγκη στήριξης της θεμελιώδους και ανοιχτής επιστημονικής έρευνας, δηλώνοντας ότι «ο ρόλος της επιστήμης στον σημερινό κόσμο αμφισβητείται» και ότι η αμφισβήτηση της επένδυσης στην έρευνα αποτελεί «τεράστιο σφάλμα». Στο επίκεντρο της τοποθέτησής της βρέθηκε η σημασία της ελευθερίας στην έρευνα και η επισήμανση ότι η επιστήμη είναι παγκόσμια, χωρίς διαβατήριο, φύλο, εθνικότητα ή πολιτικό προσανατολισμό.
Η φον ντερ Λάιεν ξεκίνησε με αναφορά στην ιστορία της Μαρίας Σκλοντόφσκα-Κιουρί, η οποία εγκατέλειψε την Πολωνία υπό ρωσική κατοχή για να σπουδάσει στη Σορβόννη, και αργότερα έγινε η πρώτη γυναίκα που τιμήθηκε με Βραβείο Νόμπελ, η πρώτη που το κέρδισε δύο φορές και η μοναδική μέχρι σήμερα που έχει τιμηθεί σε δύο διαφορετικά επιστημονικά πεδία. Η πρόεδρος της Επιτροπής υπογράμμισε ότι η ιστορία αυτή αποτελεί παράδειγμα της ελευθερίας στη μάθηση και της συνεργασίας πέρα από σύνορα.
Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, η Ευρώπη διαθέτει το 25% του παγκόσμιου ερευνητικού δυναμικού, με περισσότερους από δύο εκατομμύρια ενεργούς ερευνητές. Η Ένωση είναι δεύτερη σε παγκόσμια κατάταξη σε όγκο επιστημονικής παραγωγής και διαθέτει ισχυρή παρουσία σε τομείς όπως η πράσινη τεχνολογία, η υγεία, η φαρμακευτική, η βιοτεχνολογία, η μηχανική, η αεροδιαστημική και οι κοινωνικές επιστήμες. Επίσης, φιλοξενεί το CERN, το μεγαλύτερο διεθνές εργαστήριο για τη σωματιδιακή φυσική, όπου συνεργάζονται ερευνητές από περισσότερες από 100 χώρες.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση επενδύει διαχρονικά στην έρευνα, μεταξύ άλλων μέσω του προγράμματος Horizon Europe, με συνολικό προϋπολογισμό άνω των 93 δισεκατομμυρίων ευρώ. Από τη δεκαετία του 1980 έως σήμερα, έχει χρηματοδοτήσει 33 ερευνητές που έλαβαν Βραβείο Νόμπελ. Επίσης, έχει συμβάλει σε τεχνολογικές εξελίξεις όπως η αλληλούχηση του γονιδιώματος, τα εμβόλια mRNA, η ανάπτυξη προηγμένων μικροκυκλωμάτων και η πρώτη εικόνα μαύρης τρύπας.
Στην ομιλία της, η φον ντερ Λάιεν παρουσίασε τα τρία βασικά σκέλη της πρωτοβουλίας Choose Europe. Πρώτον, τη θεσμοθέτηση της ελευθερίας της επιστημονικής έρευνας σε ευρωπαϊκό επίπεδο μέσω του Ευρωπαϊκού Νόμου για τον Χώρο Έρευνας. Δεύτερον, την πρόβλεψη επενδυτικού πακέτου ύψους 500 εκατομμυρίων ευρώ για την περίοδο 2025–2027, που θα χρηματοδοτήσει μεταξύ άλλων νέες επταετείς υποτροφίες αριστείας μέσω του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας (ERC), καθώς και ενίσχυση των παροχών σε ερευνητές που μετακινούνται στην ΕΕ. Τρίτον, την ενίσχυση της διασύνδεσης μεταξύ θεμελιώδους έρευνας και αγοράς, με τη θέσπιση Ευρωπαϊκού Νόμου Καινοτομίας και στρατηγικής για τις νεοφυείς και αναπτυσσόμενες επιχειρήσεις, ώστε να διευκολυνθεί η πρόσβαση σε κεφάλαια επιχειρηματικού κινδύνου και να αρθούν τα ρυθμιστικά εμπόδια.
Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στους νέους επιστήμονες. Η πρόεδρος της Επιτροπής ανακοίνωσε ότι οι ερευνητές που συμμετέχουν στο πρόγραμμα Μαρία Σκλοντόφσκα-Κιουρί θα επωφεληθούν από αυξημένα επιδόματα και μακροχρόνιες συμβάσεις, ενώ προβλέπονται στοχευμένα κίνητρα σε στρατηγικά πεδία όπως η τεχνητή νοημοσύνη. Παράλληλα, η Επιτροπή θα προτείνει να τεθεί ο στόχος του 3% του ΑΕΠ για επενδύσεις στην έρευνα και ανάπτυξη μέχρι το 2030, σε συνεργασία με τα κράτη-μέλη, και θα ενσωματώσει την πρόβλεψη αυτή στον επόμενο πολυετή προϋπολογισμό.
Στο σκέλος της κινητικότητας, η πρόεδρος τόνισε την ανάγκη επιτάχυνσης και απλοποίησης των διαδικασιών εισόδου και παραμονής των ερευνητών στην Ευρώπη. Η ΕΕ διαθέτει ήδη πλατφόρμα διασύνδεσης μεταξύ ερευνητών και θέσεων εργασίας, παρέχοντας υποστήριξη για θεωρήσεις και καθοδήγηση καριέρας. Η πρόθεση είναι να ενισχυθεί περαιτέρω η διασύνδεση με ερευνητικά ιδρύματα και να βελτιωθούν τα σχετικά διοικητικά εργαλεία.
Ο Γάλλος πρόεδρος Μακρόν επιβεβαίωσε τη συμμετοχή της Γαλλίας στην κοινή προσπάθεια, ανακοινώνοντας τη διάθεση επιπλέον 100 εκατομμυρίων ευρώ από το πρόγραμμα France 2030 για τη χρηματοδότηση αντίστοιχων δράσεων. Παράλληλα, σημείωσε ότι έχουν ήδη υποβληθεί αρκετές εκατοντάδες αιτήσεις για το πρόγραμμα Choose France for Science. Ο Μακρόν υπενθύμισε επίσης τις πρωτοβουλίες που είχε αναλάβει κατά την προηγούμενη θητεία του Ντόναλντ Τραμπ, μετά την αποχώρηση των ΗΠΑ από τη Συμφωνία του Παρισιού, με σκοπό την υποδοχή κλιματικών επιστημόνων στη Γαλλία μέσω της πρωτοβουλίας «Make Our Planet Great Again».
Στο κλείσιμο της τοποθέτησής της, η φον ντερ Λάιεν δήλωσε ότι «η Ευρώπη επιλέγει την επιστήμη» και ότι «επιλέγει να γίνει η ήπειρος της ελευθερίας στην έρευνα, της καινοτομίας και της ακαδημαϊκής αριστείας». Απευθυνόμενη σε νέους επιστήμονες και ερευνητές σε όλο τον κόσμο, έκλεισε με τη φράση: «Επιλέξτε την επιστήμη. Επιλέξτε την Ευρώπη».
