Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε επενδύσεις άνω των 7,3 δισεκατομμυρίων ευρώ για το 2025 μέσω του προγράμματος Horizon Europe, με στόχο την ενίσχυση της έρευνας και της καινοτομίας στην Ευρώπη. Η νέα δέσμη χρηματοδότησης αποσκοπεί στην ενίσχυση της επιστημονικής υπεροχής της ΕΕ, στην επιτάχυνση της πράσινης και ψηφιακής μετάβασης και στη στήριξη της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής οικονομίας.
Το πρόγραμμα περιλαμβάνει ειδικές δράσεις για την προσέλκυση και διατήρηση επιστημονικού δυναμικού στην ΕΕ, με έμφαση σε ερευνητές που έχουν επηρεαστεί από πολέμους ή αναγκαστικό εκτοπισμό. Στο πλαίσιο αυτό, επικαιροποιείται το τμήμα του προγράμματος Marie Skłodowska-Curie Actions (MSCA) για την περίοδο 2023–2025, με στόχο την ενίσχυση των Ουκρανών επιστημόνων, καθώς και την πιλοτική εφαρμογή της πρωτοβουλίας «Choose Europe for Science». Η δράση αυτή προβλέπει αυξημένη στήριξη και νέες ευκαιρίες για ερευνητές στην αρχή της σταδιοδρομίας τους, συμπεριλαμβανομένων ανταγωνιστικών απολαβών και συμβάσεων μεγαλύτερης διάρκειας.
Η δράση εντάσσεται σε ευρύτερο πακέτο 500 εκατ. ευρώ για την περίοδο 2025–2027, στο πλαίσιο της στρατηγικής «Choose Europe», η οποία παρουσιάστηκε πρόσφατα από την πρόεδρο της Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. Η στρατηγική εστιάζει στη διατήρηση της ελευθερίας στην επιστήμη, στη στήριξη του ανθρώπινου δυναμικού και στην επιτάχυνση της καινοτομίας.
Μέσω του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας (ERC), οι ερευνητές που μετακινούνται στην Ευρώπη λαμβάνουν ήδη επιπρόσθετη οικονομική ενίσχυση, η οποία πρόσφατα διπλασιάστηκε. Παράλληλα, εισάγονται νέες μακροχρόνιες επιχορηγήσεις («super grants») επταετούς διάρκειας για επιστήμονες υψηλού επιπέδου.
Το πρόγραμμα Horizon Europe για το 2025 ευθυγραμμίζεται με τις βασικές πολιτικές προτεραιότητες της ΕΕ. Περιλαμβάνει χρηματοδότηση για τεχνολογίες αιχμής στους τομείς του διαστήματος και της ψηφιακής τεχνολογίας, προωθεί πράσινες και βιώσιμες πρωτοβουλίες, και δίνει έμφαση στην ασφάλεια και την καταπολέμηση της τρομοκρατίας. Περισσότερα από 663 εκατ. ευρώ θα κατευθυνθούν στις πέντε θεματικές αποστολές της ΕΕ.
Επιπλέον, το 35% του προϋπολογισμού για το 2025 κατευθύνεται σε δράσεις που σχετίζονται με την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης και το 8,8% σε δράσεις για τη βιοποικιλότητα. Συγκεκριμένα, 1,14 δισ. ευρώ προορίζονται για έργα σε κλίμα, ενέργεια και μεταφορές, ενώ 833 εκατ. ευρώ θα καλύψουν δράσεις στους τομείς των τροφίμων, της βιοοικονομίας, των φυσικών πόρων, της γεωργίας και του περιβάλλοντος. Το 36% της συνολικής χρηματοδότησης αφορά την ψηφιακή μετάβαση, με 1,6 δισ. ευρώ να προορίζονται για έργα ανάπτυξης τεχνητής νοημοσύνης.
Στον τομέα της αυτοκινητοβιομηχανίας, το πρόγραμμα υποστηρίζει τον τεχνολογικό εκσυγχρονισμό και την ανάπτυξη νέας γενιάς ηλεκτρικών οχημάτων, ψηφιακών λύσεων και πρακτικών κυκλικής οικονομίας. Παράλληλα, δίνεται έμφαση στην ενίσχυση της κυβερνοασφάλειας και στη δημιουργία έξυπνων και ανθεκτικών συστημάτων μετακίνησης.
Η Επιτροπή προχωρά και σε απλοποίηση της διαδικασίας υποβολής προτάσεων. Οι περιγραφές των προσκλήσεων γίνονται συντομότερες, ενώ υιοθετούνται ευρύτερες θεματικές για μεγαλύτερη ευελιξία. Σε ορισμένες περιπτώσεις, εφαρμόζεται η χρήση κατ’ αποκοπή επιχορηγήσεων (lump sum grants), που αντιστοιχούν στο 35% του συνολικού προϋπολογισμού, περιορίζοντας τις απαιτήσεις χρηματοοικονομικής τεκμηρίωσης. Επιπλέον, 29 θεματικές θα ακολουθήσουν τη διαδικασία δύο σταδίων, με αρχική υποβολή σύντομων προτάσεων και πλήρη φάκελο μόνο για όσους περάσουν στη δεύτερη φάση.
Η επένδυση στο ανθρώπινο δυναμικό αποτελεί βασική προτεραιότητα του προγράμματος, με στόχο την αντιμετώπιση του brain drain και την ενίσχυση της ερευνητικής βάσης της Ευρώπης. Το πιλοτικό σκέλος του «Choose Europe for Science» θα διαθέσει 22,5 εκατ. ευρώ για την προσέλκυση και παραμονή νέων ταλέντων, μεταξύ άλλων μέσω μεταδιδακτορικών υποτροφιών που θα προσφέρουν ευκαιρίες έρευνας, διδασκαλίας ή διοίκησης.
Από το 2025 τίθεται επίσης σε εφαρμογή το πρώτο πολυετές χρηματοδοτικό εργαλείο της πρωτοβουλίας New European Bauhaus (NEB), με στόχο τη στήριξη καινοτόμων έργων για βιώσιμους και ποιοτικούς χώρους διαβίωσης. Η πρόσκληση για το 2025, που ανοίγει αύριο, διαθέτει προϋπολογισμό 118,4 εκατ. ευρώ. Από αυτά, τα 63 εκατ. ευρώ θα χρηματοδοτήσουν πιλοτικά έργα εφαρμογής σε τοπικό επίπεδο, ενώ το υπόλοιπο ποσό θα διατεθεί για θεμελιώδη έρευνα και δράσεις υποστήριξης.
Ειδική πρόβλεψη υπάρχει για την υποστήριξη επιστημόνων από την Ουκρανία και τη Γάζα. Η Επιτροπή ενθαρρύνει την ενσωμάτωσή τους σε ερευνητικές προτάσεις και ενισχύει το Γραφείο Horizon Europe στην Ουκρανία, με στόχο την ευρύτερη συμμετοχή Ουκρανών επιστημόνων στα ευρωπαϊκά προγράμματα. Επιπλέον, η πρωτοβουλία MSCA4Ukraine θα διαθέσει 10 εκατ. ευρώ για την υποστήριξη Ουκρανών ερευνητών. Όταν το επιτρέψουν οι συνθήκες, προβλέπεται και στήριξη για την επιστροφή επιστημόνων και την ανασυγκρότηση του ουκρανικού οικοσυστήματος καινοτομίας.
Για τους Παλαιστίνιους επιστήμονες στη Λωρίδα της Γάζας, το πρόγραμμα προβλέπει τη δημιουργία ενός Εικονικού Κόμβου Συνεργασίας Έρευνας, ο οποίος θα προσφέρει καθοδήγηση, δυνατότητες συνεργασίας και πρόσβαση σε ακαδημαϊκούς πόρους. Ο κόμβος θα λειτουργεί διασυνδετικά με τοπικές και περιφερειακές πρωτοβουλίες και ενδιαφερόμενους φορείς.
Οι πρώτες προσκλήσεις υποβολής προτάσεων θα ανοίξουν στις 15 Μαΐου μέσω της πλατφόρμας «Funding & Tenders» της Επιτροπής. Περαιτέρω απλοποιήσεις του Horizon Europe σχεδιάζονται για την περίοδο 2026–2027.
