Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε τη νέα Στρατηγική για τις startups και scaleups της ΕΕ, σε μια χρονική συγκυρία που η ενίσχυση της καινοτομίας αναγνωρίζεται ως ένας από τους τρεις βασικούς μοχλούς για την ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης, όπως υπογραμμίζει η έκθεση Draghi.
Η έκθεση τονίζει, επίσης, την ανάγκη για άμεση δράση, καθώς οι νεοφυείς επιχειρήσεις αποτελούν κινητήριους μοχλούς για την επιτάχυνση της καινοτομίας, της δημιουργικότητας και της βιώσιμης ανάπτυξης, αλλά και για την ενίσχυση της στρατηγικής αυτονομίας και ανθεκτικότητας της ηπείρου. Παρά τη δυναμική που διαθέτει η ευρωπαϊκή αγορά, οι startups και scaleups επιχειρήσεις εξακολουθούν να συναντούν σημαντικές δυσκολίες στην ανάπτυξή τους, τόσο εντός της Ενιαίας Αγοράς όσο και εκτός αυτής.
Η νέα στρατηγική επικεντρώνεται σε πέντε βασικούς άξονες: τη δημιουργία φιλικού προς την καινοτομία περιβάλλοντος, την ενίσχυση της χρηματοδότησης, την ταχύτερη εμπορική αξιοποίηση των καινοτομιών και την επέκταση στην αγορά, τη στήριξη της προσέλκυσης ταλέντων και τη διευκόλυνση της πρόσβασης σε υποδομές, δίκτυα και υπηρεσίες. Στόχος είναι να αρθούν τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι επιχειρήσεις και να αξιοποιηθούν οι γεωπολιτικές ευκαιρίες, περιορίζοντας ταυτόχρονα τους λόγους που οδηγούν τις εταιρείες να μεταφέρουν τη δραστηριότητά τους εκτός ΕΕ.
Η στρατηγική παρουσιάζει ένα ολοκληρωμένο πλάνο 26 δράσεων, το οποίο περιλαμβάνει την απλοποίηση κανόνων, τη μείωση της γραφειοκρατίας, καθώς και νέες λύσεις για τη χρηματοδότηση των επιχειρήσεων σε όλα τα στάδια ανάπτυξης, με ιδιαίτερη έμφαση στην περίοδο κλιμάκωσης. Προβλέπεται η επέκταση και η απλοποίηση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Καινοτομίας (EIC), ώστε να εστιάσει στη σταδιακή χρηματοδότηση καινοτόμων εγχειρημάτων υψηλού ρίσκου, ενώ παράλληλα η Κομισιόν θα συνεργαστεί με επενδυτές για τη δημιουργία του Scaleup Europe Fund, ενός ταμείου που θα καλύψει το χρηματοδοτικό κενό σε εταιρείες deep tech. Όλα τα παραπάνω συμπληρώνουν τις ήδη υφιστάμενες πρωτοβουλίες της Ένωσης Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων για τη διευκόλυνση των ιδιωτικών επενδύσεων σε νεοφυείς και αναπτυσσόμενες επιχειρήσεις.
Η στρατηγική αναγνωρίζει ότι τα εμπόδια στην ανάπτυξη των ευρωπαϊκών startups και scaleups συνδέονται άμεσα με την ατελή λειτουργία της Ενιαίας Αγοράς, ειδικά ως προς τις υπηρεσίες και την κινητικότητα κεφαλαίων, καθώς και με τη ρυθμιστική πολυπλοκότητα και την ασυνέπεια στις διαδικασίες τυποποίησης και ρύθμισης προϊόντων. Επιπλέον, δυσχερής παραμένει και η πρόσβαση σε χρηματοδότηση, ιδιαίτερα στο στάδιο της κλιμάκωσης, ενώ η προσέλκυση ταλέντων και η πρόσβαση σε δημόσιες και εταιρικές προμήθειες εξακολουθούν να αποτελούν σημαντικές προκλήσεις.
Στο πλαίσιο της απλοποίησης των διαδικασιών, η στρατηγική προβλέπει την καθιέρωση ενός Ευρωπαϊκού 28ου καθεστώτος, που θα απλοποιήσει τους κανόνες και θα μειώσει το κόστος αποτυχίας, αντιμετωπίζοντας ειδικά ζητήματα σχετικών τομέων, όπως η αφερεγγυότητα, η εργατική και η φορολογική νομοθεσία. Παράλληλα, εξετάζεται η δυνατότητα ίδρυσης εταιρείας εντός 48 ωρών σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ενώ το European Business Wallet θα παρέχει ενιαία ψηφιακή ταυτότητα για όλες τις συναλλαγές με τις δημόσιες αρχές της Ένωσης. Ο Ευρωπαϊκός Νόμος Καινοτομίας θα ενισχύσει την καινοτομία μέσω της προώθησης «regulatory sandboxes», επιτρέποντας στις επιχειρήσεις να δοκιμάζουν νέες τεχνολογίες σε ελεγχόμενο περιβάλλον πριν από την πλήρη εμπορική διάθεση.
Η στρατηγική εστιάζει ιδιαίτερα στην προσέλκυση και διατήρηση ταλέντων, θεσπίζοντας την πρωτοβουλία Blue Carpet, που περιλαμβάνει ενίσχυση της επιχειρηματικής εκπαίδευσης και αναβάθμιση δεξιοτήτων μέσω του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Καινοτομίας και Τεχνολογίας, αλλά και τη διαμόρφωση νέων πλαισίων για τα stock options των εργαζομένων και τη διασυνοριακή εργασία. Προβλέπεται επίσης η κατάργηση φορολογικών εμποδίων για απομακρυσμένους εργαζομένους, καθώς και η θέσπιση ταχείας διαδικασίας αδειοδότησης διαμονής και εργασίας για επιλέξιμους ιδρυτές από τρίτες χώρες.
Όσον αφορά στην πρόσβαση σε δεδομένα, υπηρεσίες και υποδομές, η στρατηγική προβλέπει τη δημιουργία Χάρτας Πρόσβασης για βιομηχανικούς χρήστες, με σκοπό την εναρμόνιση και απλοποίηση των όρων χρήσης ερευνητικών και τεχνολογικών υποδομών. Παράλληλα, η Κομισιόν θα διευκρινίσει το πλαίσιο πρόσβασης σε πανεπιστημιακές και δημόσιες υποδομές σύμφωνα με τους κανόνες κρατικών ενισχύσεων.
Για την ενίσχυση της μετάβασης από το εργαστήριο στην αγορά, δρομολογείται η πρωτοβουλία Lab to Unicorn, με στόχο την υποστήριξη πανεπιστημιακών καινοτόμων εγχειρημάτων μέσω Ευρωπαϊκών Κέντρων Νεοφυών και Αναπτυσσόμενων Επιχειρήσεων. Παράλληλα, καθιερώνεται πρότυπο για την αδειοδότηση, την κατανομή εσόδων και δικαιωμάτων, και τη συμμετοχή των spin-offs στην αγορά, ενώ στηρίζεται η δημιουργία «venture builders» σε δημόσιους φορείς. Στον τομέα των δημόσιων προμηθειών, θεσπίζονται μέτρα για την προώθηση καινοτόμων αγορών, την επιτάχυνση των διαδικασιών και τη διαμόρφωση ευνοϊκότερου πλαισίου για τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις, ακόμη και σε τομείς άμυνας και ασφάλειας.
Για τη διαμόρφωση της στρατηγικής, η Κομισιόν προχώρησε σε ευρεία διαβούλευση με τους ενδιαφερόμενους φορείς, συγκεντρώνοντας 600 συνεισφορές και σχεδόν 200 επιστολές θέσεων. Οργανώθηκαν επίσης θεματικά hackathons από ενώσεις νεοφυών επιχειρήσεων, ενώ πολλές ιδέες αντλήθηκαν από το European Startup and Scaleup Forum και τις επαφές με ιδρυτές και επενδυτές. Η υλοποίηση της στρατηγικής θα παρακολουθείται από το European Innovation Council Forum και την European Startup Nations Alliance, με στόχο τη μετάφραση των φιλοδοξιών σε συγκεκριμένα αποτελέσματα.
Συνολικά, η Στρατηγική θέτει ως σαφή στόχο να καταστήσει την Ευρώπη παγκόσμιο κόμβο για την ίδρυση και ανάπτυξη τεχνολογικών επιχειρήσεων, ιδίως στους τομείς της τεχνητής νοημοσύνης, της κβαντικής τεχνολογίας, των προηγμένων ημιαγωγών, της ιατρικής τεχνολογίας, της βιοτεχνολογίας, των καθαρών τεχνολογιών και της ενέργειας, της ασφάλειας, της άμυνας, του διαστήματος, της ρομποτικής και των προηγμένων υλικών. Με την εφαρμογή ενός ολοκληρωμένου πλαισίου δράσεων και μετρήσιμων δεικτών απόδοσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή φιλοδοξεί να προωθήσει ένα νέο επιχειρηματικό και καινοτόμο μοντέλο για την ευρωπαϊκή οικονομία. Η πρόοδος θα παρακολουθείται στενά και η Επιτροπή θα παρουσιάσει την έκθεσή της για την υλοποίηση της στρατηγικής έως τα τέλη του 2027.
