Το παγκόσμιο χάσμα μεταξύ των φύλων έχει κλείσει κατά 68,8%, γεγονός που σηματοδοτεί τη μεγαλύτερη ετήσια πρόοδο από την πανδημία COVID-19, σύμφωνα με την Έκθεση για το Παγκόσμιο Χάσμα των Φύλων 2025 του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, που δόθηκε σήμερα στη δημοσιότητα. Ωστόσο, με τους σημερινούς ρυθμούς, η πλήρης ισότητα εκτιμάται πως θα επιτευχθεί σε 123 χρόνια. Η Ισλανδία κατατάσσεται στην πρώτη θέση για 16η συνεχή χρονιά, ενώ ακολουθούν η Φινλανδία, η Νορβηγία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Νέα Ζηλανδία.
Η 19η έκδοση της έκθεσης, η οποία καλύπτει 148 οικονομίες, αναδεικνύει τόσο θετικές εξελίξεις όσο και δομικά εμπόδια που εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν οι γυναίκες παγκοσμίως. Η πρόοδος που καταγράφεται στη φετινή έκδοση οφείλεται κυρίως σε σημαντικά βήματα στον τομέα της πολιτικής ενδυνάμωσης και της οικονομικής συμμετοχής, ενώ τα ποσοστά στην εκπαίδευση και την υγεία παραμένουν σε σχεδόν ισότιμα επίπεδα, πάνω από 95%. Παρά το γεγονός ότι οι γυναίκες αντιπροσωπεύουν το 41,2% του παγκόσμιου εργατικού δυναμικού, εξακολουθεί να υπάρχει σημαντικό χάσμα σε θέσεις ηγεσίας, με τις γυναίκες να καταλαμβάνουν μόλις το 28,8% των κορυφαίων διοικητικών θέσεων.
Σύμφωνα με τη Saadia Zahidi, Managing Director του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, «σε μια περίοδο εντεινόμενης παγκόσμιας οικονομικής αβεβαιότητας και χαμηλών προσδοκιών ανάπτυξης, σε συνδυασμό με τεχνολογικές και δημογραφικές αλλαγές, η προώθηση της ισότητας των φύλων αποτελεί βασικό μοχλό οικονομικής ανανέωσης». Η ίδια σημείωσε ότι τα διαθέσιμα στοιχεία δείχνουν ξεκάθαρα πως οι οικονομίες που σημειώνουν ουσιαστική πρόοδο προς την ισότητα, τοποθετούνται καλύτερα για ισχυρότερη, πιο καινοτόμο και πιο ανθεκτική ανάπτυξη. Όλες οι αναφορές βασίζονται στα επίσημα στοιχεία του Φόρουμ.
Στην παγκόσμια κατάταξη, η Ισλανδία διατηρεί τη θέση της ως η πλέον ισότιμη χώρα για 16η συνεχή χρονιά, έχοντας καλύψει το 92,6% του χάσματος – η μόνη χώρα που ξεπερνά το 90%. Ακολουθούν η Φινλανδία (87,9%), η Νορβηγία (86,3%), το Ηνωμένο Βασίλειο (83,8%) και η Νέα Ζηλανδία (82,7%). Όλες οι χώρες της πρώτης δεκάδας έχουν κλείσει τουλάχιστον το 80% του χάσματος, αποτελώντας τις μοναδικές οικονομίες με αυτή την επίδοση. Οι ευρωπαϊκές χώρες κυριαρχούν στην πρώτη δεκάδα, με οκτώ θέσεις, ενώ η Ισλανδία, η Φινλανδία, η Νορβηγία και η Σουηδία βρίσκονται στην κορυφαία δεκάδα από το 2006.
Ο δείκτης της έκθεσης λαμβάνει υπόψη μόνο τα χάσματα των φύλων ως προς τα αποτελέσματα και όχι τα συνολικά επίπεδα πόρων και ευκαιριών κάθε χώρας. Σύμφωνα με τα ευρήματα, παρατηρείται μικρή συσχέτιση μεταξύ του εισοδήματος μιας χώρας και του μεγέθους του χάσματος των φύλων, με τις πλουσιότερες οικονομίες να είναι ελαφρώς πιο ισότιμες. Συνολικά, οι οικονομίες υψηλού εισοδήματος έχουν κλείσει το 74,3% του χάσματος, έναντι 69,6% στις ανώτερες μεσαίου εισοδήματος, 66,0% στις κατώτερες μεσαίου εισοδήματος και 66,4% στις οικονομίες χαμηλού εισοδήματος.
Ωστόσο, αυτή η συσχέτιση είναι περιορισμένη και δεν υποδηλώνει αιτιότητα. Κορυφαίες επιδόσεις στις τρεις χαμηλότερες εισοδηματικές ομάδες έχουν κλείσει μεγαλύτερο ποσοστό του χάσματος από ό,τι περισσότερες από τις μισές χώρες της ανώτερης ομάδας εισοδήματος. Παρά το γεγονός ότι οι πόροι διαδραματίζουν ρόλο, δεν είναι μόνο οι πλουσιότερες χώρες που έχουν τη δυνατότητα να επενδύσουν στην ισότητα. Οι οικονομίες μπορούν να ενσωματώσουν την ισότητα των φύλων στις στρατηγικές ανάπτυξής τους σε όλα τα επίπεδα. Ιστορικά, οι χώρες που αξιοποίησαν πλήρως το ανθρώπινο δυναμικό τους έχουν πιο βιώσιμες και ευημερούσες οικονομίες. Η αξιοποίηση του συνόλου των ταλέντων και των διαφορετικών ιδεών μπορεί να προωθήσει τη δημιουργικότητα, την καινοτομία, την ανάπτυξη και την παραγωγικότητα.
Στις περιφερειακές κατατάξεις, η Βόρεια Αμερική βρίσκεται στην κορυφή με δείκτη ισότητας 75,8%, εμφανίζοντας ιδιαίτερα υψηλή επίδοση στην οικονομική συμμετοχή και ευκαιρίες (76,1%) όπου ηγείται παγκοσμίως. Η περιοχή έχει επιτύχει σημαντική πρόοδο στην πολιτική ενδυνάμωση από το 2006, μειώνοντας το αντίστοιχο χάσμα κατά 19,3 ποσοστιαίες μονάδες. Η Ευρώπη ακολουθεί με δείκτη 75,1%, έχοντας καλύψει 6,3 ποσοστιαίες μονάδες από το 2006 και εμφανίζει τις υψηλότερες παγκοσμίως επιδόσεις στην πολιτική ενδυνάμωση (35,4%), διατηρώντας οκτώ χώρες στην κορυφαία δεκάδα. Η Λατινική Αμερική και η Καραϊβική καταγράφουν το ταχύτερο ρυθμό προόδου, με βαθμολογία 74,5% και άνοδο 8,6 ποσοστιαίων μονάδων από το 2006, επίδοση που αποτελεί τη μεγαλύτερη συνολικά σε όλες τις περιοχές, αποδεικνύοντας ότι η ταχεία πρόοδος μπορεί να επιτευχθεί με στοχευμένες πολιτικές παρεμβάσεις.
Η Κεντρική Ασία καταλαμβάνει την τέταρτη θέση με 69,8%. Η Αρμενία (73,1%) και η Γεωργία (72,9%) σημειώνουν τις καλύτερες επιδόσεις, έχοντας κλείσει πάνω από το 70% του χάσματος και ηγούνται της περιφερειακής προόδου στην οικονομική συμμετοχή και στην εκπαίδευση. Η Ανατολική Ασία και ο Ειρηνικός ακολουθούν στην πέμπτη θέση με 69,4%, επιτυγχάνοντας τη δεύτερη υψηλότερη βαθμολογία σε οικονομική συμμετοχή και ευκαιρίες (71,6%). Στην περιοχή ξεχωρίζουν η Νέα Ζηλανδία (82,7%), η Αυστραλία (79,2%) και οι Φιλιππίνες (78,1%), με τη Νέα Ζηλανδία να είναι η μοναδική χώρα της περιφέρειας στην παγκόσμια δεκάδα.
Η Υποσαχάρια Αφρική καταγράφει βαθμολογία 68%. Η περιοχή παρουσιάζει μεγάλη διαφοροποίηση μεταξύ χωρών, αλλά υπάρχουν παραδείγματα επιτυχημένης προόδου σε όλα τα οικονομικά περιβάλλοντα. Έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στην πολιτική ενδυνάμωση, με τις γυναίκες να κατέχουν το 40,2% των υπουργικών θέσεων και το 37,7% των κοινοβουλευτικών εδρών. Η Νότια Ασία συγκεντρώνει 64,6%, με το Μπανγκλαντές (77,5%) να ξεχωρίζει ως η μοναδική οικονομία της περιοχής στην παγκόσμια πενηντάδα. Οι σημαντικές βελτιώσεις στην εκπαίδευση από το 2006 δημιουργούν τη βάση για μελλοντική οικονομική πρόοδο. Η Μέση Ανατολή και η Βόρεια Αφρική βρίσκονται στην όγδοη θέση με 61,7%, έχοντας επιδείξει αισθητή βελτίωση στην πολιτική ενδυνάμωση από το 2006, με τη μέση τιμή να έχει υπερτριπλασιαστεί και να σημειώνει αύξηση κατά 8,3 ποσοστιαίες μονάδες.
Σύμφωνα με τον ρυθμό προόδου των 100 οικονομιών που παρακολουθούνται συνεχώς από το 2006, εκτιμάται ότι θα απαιτηθούν 123 χρόνια για την πλήρη εξάλειψη του χάσματος, επίδοση βελτιωμένη κατά 11 χρόνια σε σχέση με την περσινή έκδοση αλλά εξακολουθεί να υπολείπεται κατά πολύ από τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης. Ωστόσο, οι ταχύτερα προοδεύουσες οικονομίες αποδεικνύουν πως η επιτάχυνση είναι εφικτή όταν η ισότητα των φύλων γίνεται εθνική προτεραιότητα. Χώρες όπως η Σαουδική Αραβία, το Μεξικό, ο Ισημερινός, το Μπανγκλαντές και η Αιθιοπία σημείωσαν τις καλύτερες επιδόσεις γεφυρώνοντας το χάσμα ανά εισοδηματική κατηγορία.
Η πολιτική ενδυνάμωση σημειώνει τη μεγαλύτερη πρόοδο με μείωση του χάσματος κατά 9 ποσοστιαίες μονάδες από το 2006, αν και με τον σημερινό ρυθμό απαιτούνται ακόμη 162 χρόνια για να κλείσει πλήρως το συγκεκριμένο χάσμα. Η οικονομική συμμετοχή και οι ευκαιρίες έχουν αυξηθεί κατά 5,6 ποσοστιαίες μονάδες με την πλήρη ισότητα να προβλέπεται σε 135 χρόνια. Τόσο ο τεχνολογικός μετασχηματισμός όσο και η γεωοικονομική κατακερματισμένη δημιουργούν νέους κινδύνους που μπορεί να ανατρέψουν τα οικονομικά οφέλη των γυναικών των τελευταίων δεκαετιών.
Ιδιαίτερα για τις γυναίκες σε οικονομίες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος, η είσοδος σε καλύτερα αμειβόμενες και επίσημες θέσεις εργασίας σε εξαγωγικούς τομείς τα τελευταία χρόνια ενδέχεται να κινδυνεύσει λόγω πιθανών συρρικνώσεων του εμπορίου. Όπως έδειξε η κρίση της COVID-19, οι συνέπειες για τις γυναίκες διαρκούν περισσότερο και είναι πιο δύσκολα αναστρέψιμες, διευρύνοντας τις προϋπάρχουσες ανισότητες σε εισόδημα, περιουσία και πλούτο. Κατά συνέπεια, το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ σημειώνει ότι η επίδραση των πολιτικών εμπορίου στα επαγγέλματα και τους μισθούς των γυναικών πρέπει να παραμείνει στο προσκήνιο καθώς εξελίσσεται η εμπορική πολιτική το 2025.
Όσον αφορά τη μετατροπή του εργατικού δυναμικού, η εκπαιδευτική πρόοδος δεν αποδίδει παντού ισότιμα οικονομικά οφέλη. Οι γυναίκες υπερέχουν σε επίπεδο ανώτατης εκπαίδευσης, όμως η συμμετοχή τους σε ανώτατες διοικητικές θέσεις παραμένει στάσιμη. Ακόμα και οι πιο μορφωμένες γυναίκες καταλαμβάνουν λιγότερο από το ένα τρίτο των θέσεων ανώτατης διοίκησης, γεγονός που συνιστά τόσο συστημική αναποτελεσματικότητα όσο και χαμένη οικονομική ευκαιρία.
Όπως επισημαίνει η Sue Duke, Global Head of Public Policy στη LinkedIn, «η πρόοδος των γυναικών στην ηγεσία εξακολουθεί να μειώνεται. Καθώς η παγκόσμια οικονομία μετασχηματίζεται, η τεχνητή νοημοσύνη επιταχύνεται και οι χώρες προσπαθούν να αντιμετωπίσουν τη στασιμότητα στην ανάπτυξη, το συγκεκριμένο έλλειμμα ηγεσίας θα πρέπει να αποτελέσει καμπανάκι κινδύνου». Τονίζεται ότι η ποικιλομορφία εμπειριών και οι μοναδικές ανθρώπινες δεξιότητες που φέρνουν οι γυναίκες στην ηγεσία είναι κρίσιμες για την αξιοποίηση των δυνατοτήτων της νέας ψηφιακής οικονομίας, αλλά υποτιμώνται σε μια περίοδο που είναι περισσότερο απαραίτητες από ποτέ. Όλες οι αναφορές, τα στοιχεία και οι δηλώσεις προέρχονται από το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ και το σχετικό δελτίο τύπου.
Η διαδρομή προς την ηγεσία γίνεται ολοένα και λιγότερο γραμμική για τους εργαζόμενους συνολικά, αλλά ειδικά για τις γυναίκες. Τα στοιχεία της LinkedIn δείχνουν ότι είναι πλέον πάνω από δύο φορές συνηθέστερο οι ηγέτες να έχουν εργαστεί σε τουλάχιστον δύο διαφορετικούς κλάδους, τομείς ή εταιρείες, γεγονός που υποδηλώνει μεγαλύτερη προσαρμοστικότητα αλλά και πιθανά εμπόδια στη σταθερή επαγγελματική εξέλιξη εντός ενός τομέα. Οι διακοπές σταδιοδρομίας βρίσκονται στο επίκεντρο αυτής της τάσης, καθώς οι γυναίκες έχουν κατά 55,2% μεγαλύτερη πιθανότητα να κάνουν διακοπή στην εργασία τους συγκριτικά με τους άνδρες. Επιπλέον, κατά μέσο όρο, οι γυναίκες απουσιάζουν από την εργασία μισό έτος περισσότερο από τους άνδρες, με την κύρια αιτία να είναι οι υποχρεώσεις φροντίδας. Η μετάβαση από τα παραδοσιακά γραμμικά μοντέλα καριέρας αντανακλά τις σύγχρονες συνθήκες απασχόλησης, όπου οι οριζόντιες μετακινήσεις, οι αλλαγές τομέα και η επιστροφή μετά από διακοπή αποτελούν πλέον τον κανόνα.
Η θέση της ελλάδας στην παγκόσμια κατάταξη ισότητας φύλων
Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, η Ελλάδα κατατάσσεται στην 77η θέση ανάμεσα σε 148 χώρες, με συνολικό δείκτη 0,709. Σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος, η θέση της Ελλάδας επιδεινώθηκε (από την 73η στη 77η), ενώ η βαθμολογία της μειώθηκε ελαφρώς από 0,714 σε 0,709. Οι τέσσερις βασικές υποκατηγορίες του δείκτη -οικονομική συμμετοχή και ευκαιρίες, εκπαίδευση, υγεία και πολιτική ενδυνάμωση- παρουσιάζουν σημαντικές διαφοροποιήσεις στην απόδοση της χώρας.
Στον τομέα της οικονομικής συμμετοχής και των ευκαιριών, η Ελλάδα βρίσκεται στην 87η θέση, με βαθμολογία 0,670. Η συμμετοχή των γυναικών στο εργατικό δυναμικό καταγράφεται στο 74,8% του ποσοστού των ανδρών, ενώ η ισότητα αμοιβής για παρόμοια εργασία βαθμολογείται με 0,614. Το εκτιμώμενο μέσο εισόδημα των γυναικών είναι σημαντικά χαμηλότερο από εκείνο των ανδρών (διαφορά 15.600 δολαρίων), ενώ το ποσοστό γυναικών σε ανώτερες διοικητικές θέσεις φτάνει μόλις το 44,1% του αντίστοιχου ποσοστού των ανδρών, καταγράφοντας διαφορά 38,81 ποσοστιαίες μονάδες. Αντίθετα, στον τομέα των επαγγελματιών και τεχνικών, η αναλογία γυναικών-ανδρών υπερβαίνει το 100%, με τις γυναίκες να εκπροσωπούνται σε μεγαλύτερο ποσοστό.
Όσον αφορά την εκπαιδευτική επίδοση, η Ελλάδα βρίσκεται στην 68η θέση με δείκτη 0,993, διατηρώντας κορυφαία βαθμολογία (1,000) στον δείκτη αλφαβητισμού, την εγγραφή στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση και την τριτοβάθμια εκπαίδευση. Το ποσοστό εγγραφής των γυναικών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση μάλιστα υπερβαίνει αυτό των ανδρών, με διαφορά 10,26 μονάδων. Ελαφρώς χαμηλότερες επιδόσεις παρατηρούνται στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση.
Στον τομέα της υγείας και επιβίωσης, η Ελλάδα κατατάσσεται 98η με δείκτη 0,965. Ο λόγος φύλου κατά τη γέννηση βρίσκεται στο 0,940 και το προσδόκιμο ζωής σε καλή υγεία διαμορφώνεται στο 1,022 υπέρ των γυναικών. Παρά τη χαμηλή θέση στη συνολική κατάταξη του τομέα, τα επιμέρους μεγέθη δείχνουν μικρές διαφορές ανάμεσα στα φύλα.
Η πολιτική ενδυνάμωση αποτελεί τον τομέα όπου η Ελλάδα υστερεί περισσότερο, με βαθμολογία 0,206 και κατάταξη στην 81η θέση. Το ποσοστό των γυναικών στο κοινοβούλιο διαμορφώνεται στο 30,4% του ποσοστού των ανδρών, με διαφορά 53,33 ποσοστιαίες μονάδες. Οι γυναίκες σε υπουργικές θέσεις αντιστοιχούν στο 25% του ποσοστού των ανδρών, ενώ η παρουσία γυναικών σε θέσεις αρχηγού κράτους τα τελευταία 50 χρόνια καταγράφεται ως πολύ περιορισμένη.
Στους συμπληρωματικούς δείκτες, η συνολική εικόνα δείχνει ότι οι γυναίκες αποτελούν το 51,6% του συνολικού πληθυσμού και το 48% του εργατικού δυναμικού, με σαφώς χαμηλότερη συμμετοχή στην άτυπη εργασία, αλλά και υψηλότερο ποσοστό μερικής απασχόλησης. Ο δείκτης μισθολογικού χάσματος παραμένει στο 9,69%, ενώ η συμμετοχή γυναικών σε διοικητικά συμβούλια περιορίζεται στο 24%. Το ποσοστό επιχειρήσεων με πλειοψηφία γυναικών φτάνει το 11,2%, ενώ το 15,6% των εταιρειών έχει γυναίκα επικεφαλής.
Η μέση ηλικία των γυναικών κατά τη γέννηση του πρώτου παιδιού διαμορφώνεται στα 31 έτη, ενώ η πρόσβαση σε χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, δικαιώματα κληρονομιάς και ιδιοκτησία γης θεωρούνται ίσα ή σχεδόν ίσα, με κάποιες επιμέρους εξαιρέσεις. Οι γυναίκες αφιερώνουν σημαντικά μεγαλύτερο ποσοστό του χρόνου τους σε απλήρωτη φροντίδα και οικιακή εργασία.
Στην εκπαίδευση και τις δεξιότητες, οι γυναίκες υπερισχύουν σε τομείς όπως οι ανθρωπιστικές επιστήμες, η εκπαίδευση, η κοινωνιολογία, τα ΜΜΕ και η δημοσιογραφία, ενώ οι άνδρες επικρατούν σε τομείς STEM, τεχνολογία πληροφορικής και μηχανική. Τέλος, στους δείκτες υγείας, η θνησιμότητα μητέρων είναι χαμηλή (5 ανά 100.000 γεννήσεις) και το προσδόκιμο ζωής υψηλό και για τα δύο φύλα.
