Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δρομολογεί τη θέσπιση ενός νέου ενιαίου εταιρικού σχήματος (“28th regime”) για τις νεοφυείς και καινοτόμες επιχειρήσεις, με στόχο τη διευκόλυνση της ίδρυσης και της λειτουργίας τους εντός της ΕΕ.
Η πρωτοβουλία έχει ως βασικό σκοπό να αντιμετωπίσει τον θεσμικό κατακερματισμό της ενιαίας αγοράς, καθώς σήμερα κάθε κράτος-μέλος εφαρμόζει δικούς του κανόνες για τη σύσταση, τη διαχείριση και τη φορολογία των εταιρειών, με αποτέλεσμα την πολυπλοκότητα και τα εμπόδια στην εξωστρέφεια. Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, είχε δεσμευτεί δημόσια ότι θα προωθήσει ένα ψηφιακό και απλοποιημένο πλαίσιο που θα «αντικαταστήσει το μωσαϊκό εθνικών ρυθμίσεων με μια απλούστερη, εναρμονισμένη λύση για τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε περισσότερες από μία χώρες». Η σχετική διαβούλευση της Κομισιόν βρίσκεται σε εξέλιξη, ενώ η δημοσιοποίηση της τελικής πρότασης αναμένεται το επόμενο διάστημα.
Κεντρικό σημείο αντιπαράθεσης αποτελεί η νομική βάση του νέου σχήματος. Η Κομισιόν φέρεται να προκρίνει το σχήμα της οδηγίας, το οποίο αφήνει σημαντικό περιθώριο εθνικής ερμηνείας και προσαρμογής, αντί για κανονισμό που θα ίσχυε αυτομάτως και ενιαία σε όλη την ΕΕ. Εκπρόσωποι του ευρωπαϊκού startup οικοσυστήματος χαρακτηρίζουν αυτή την επιλογή «θεμελιωδώς λανθασμένη», καθώς θεωρούν ότι διαιωνίζει το πρόβλημα της πολυπλοκότητας, αφήνοντας ανοιχτό το ενδεχόμενο δημιουργίας έως και 27 διαφορετικών εθνικών εκδοχών. Όπως αναφέρεται στη σχετική κοινή δήλωση των European Startup Network, EU Inc και Allied For Startups, που συνυπογράφει η Startup Greece, «μια οδηγία θα άφηνε 27 παραλλαγές υλοποίησης, κάτι που στην ουσία προσθέτει πολυπλοκότητα αντί να την αφαιρεί».
Η θέση των ευρωπαϊκών ενώσεων startups είναι σαφής: ζητούν ένα ενιαίο, ψηφιακό, προαιρετικό εταιρικό σχήμα με κεντρική ευρωπαϊκή πλατφόρμα και μητρώο, που θα επιτρέπει την ίδρυση εταιρειών με τα ίδια δικαιώματα και υποχρεώσεις ανεξαρτήτως χώρας. Οι εκπρόσωποι του οικοσυστήματος αναφέρονται σε πλήθος προβλημάτων του σημερινού καθεστώτος, με κυριότερο το υψηλό κόστος και τη δυσκολία διασυνοριακής λειτουργίας. Επιπλέον, θεωρούν ότι η σημερινή πρόταση δίνει υπέρμετρη έμφαση σε χαρακτηριστικά που εξυπηρετούν ώριμες και οικογενειακές επιχειρήσεις, όπως dual-class μετοχές και μηχανισμούς ελέγχου, αντί να στηρίζει ταχύρρυθμες καινοτόμες εταιρείες που επιδιώκουν άμεση πρόσβαση σε επενδυτικά κεφάλαια και stock options για εργαζόμενους. Επίσης, ασκείται κριτική για την υπερβολική προσήλωση του πλαισίου σε ζητήματα όπως τα «killer acquisitions», ενώ επισημαίνεται η απουσία επαρκούς συμμετοχής του startup οικοσυστήματος στις διαβουλεύσεις.
Σε επίσημες αναφορές των ενώσεων, τονίζεται ότι ο κατακερματισμός της ενιαίας αγοράς υπολογίζεται πως κοστίζει έως και 1,3 τρισεκατομμύρια ευρώ ετησίως στην ευρωπαϊκή οικονομία. Σύμφωνα με ανάλυση των ίδιων φορέων, η υιοθέτηση ενός πραγματικού ενιαίου ευρωπαϊκού καθεστώτος θα μπορούσε να απελευθερώσει επενδύσεις ύψους έως και 445 δισεκατομμυρίων ευρώ και να ενισχύσει το ετήσιο ΑΕΠ της ΕΕ έως και 10%. Η Ευρώπη σήμερα φιλοξενεί το 10% των μεγαλύτερων εταιρειών διεθνώς, όταν πριν από 25 χρόνια κατείχε το 40%, εξέλιξη που συνδέεται με την αδυναμία δημιουργίας παγκόσμιων πρωταθλητών στον χώρο της καινοτομίας, σύμφωνα με το οικοσύστημα.
Στην Ελλάδα, το θέμα της ενιαίας ευρωπαϊκής εταιρικής μορφής έχει αποκτήσει ξεχωριστή σημασία, με δεδομένο τον χαμηλό αριθμό νέων καινοτόμων επιχειρήσεων σε σχέση με τον πληθυσμό. Όπως αναφέρεται στην επιστολή που απεστάλη προς το Υπουργείο Ανάπτυξης και τον Υφυπουργό Έρευνας και Καινοτομίας από τη Startup Greece σε συνεργασία με την Allied For Startups, «η Ελλάδα είναι δεύτερη από το τέλος στην Ευρώπη σε χρηματοδοτούμενα startups ανά εκατομμύριο κατοίκων». Ειδικότερα, το 2024 καταγράφηκαν μόλις 17 pre-seed επενδύσεις από ελληνικά venture capital funds (και 10 ακόμη από το HeBAN), ενώ ο λόγος pre-seed προς seed επενδύσεις στην Ελλάδα είναι 0,4 προς 1, όταν στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη είναι 4 προς 1. Αυτά τα δεδομένα καταδεικνύουν περιορισμένη ροή νέων επιχειρήσεων στα πρώτα στάδια, ενώ εκτιμάται πως για την αλλαγή της εικόνας απαιτείται στοχευμένη στήριξη.
Η επιστολή της Startup Greece περιλαμβάνει συγκεκριμένες προτάσεις, όπως την ενίσχυση και χρηματοδότηση θερμοκοιτίδων και επιταχυντών σε όλη τη χώρα, τη διευκόλυνση και επιτάχυνση του Startup Visa ώστε να προσελκύεται διεθνές ταλέντο, την αναγνώριση των οργανώσεων του οικοσυστήματος ως φορείς υποστήριξης για νέους ιδρυτές και τη διεξαγωγή κοινών εκστρατειών προσέλκυσης στην Ελλάδα. Επίσης, προτείνεται η εξάλειψη διοικητικών και ρυθμιστικών εμποδίων που αποτρέπουν τις ελληνικές startups από την εξωστρέφεια και την πρόσβαση σε ευρωπαϊκές αλυσίδες αξίας, καθώς και η ενίσχυση της ΕΣΕΤΕΚ (Hellenic Development Bank of Investments) στα αρχικά στάδια επενδύσεων. Ζητείται επίσης η εφαρμογή μιας μακροπρόθεσμης εθνικής στρατηγικής για την τεχνολογική επένδυση, καθώς και η δημιουργία περιφερειακών hubs για ισότιμη πρόσβαση σε πόρους και mentoring πέρα από τα μεγάλα αστικά κέντρα.
Σε δηλώσεις του στο BizNow.gr, ο Managing Director της Startup Greece, Θάνος Παράσχος, επισημαίνει: «Η Ευρώπη βρίσκεται σε σταυροδρόμι. Θα επιλέξει να παραμείνει δέσμια 27 διαφορετικών εθνικών νομικών καθεστώτων, ή θα δώσει στις startups το περιβάλλον που χρειάζονται για να αναπτυχθούν σε ευρωπαϊκή κλίμακα από την πρώτη μέρα;». Ο ίδιος προσθέτει: «το λεγόμενο “28th regime” μπορεί να γίνει το πιο ουσιαστικό εργαλείο θεσμικής μεταρρύθμισης για την ευρωπαϊκή καινοτομία. Όμως το προσχέδιο του Ευρωβουλευτή κ. Repasi -επιλέγοντας οδηγία αντί για κανονισμό- επιλέγει τον συμβιβασμό. Διατηρεί τον νομικό κατακερματισμό και αφήνει την αλλαγή στη διακριτική ευχέρεια των κρατών-μελών». «Στη Startup Greece, λέμε ξεκάθαρα: η Ευρώπη χρειάζεται ένα ενιαίο, πλήρως ψηφιακό, ευέλικτο νομικό σχήμα – μια κοινή ευρωπαϊκή εταιρική μορφή που να διευκολύνει επενδύσεις, employee stock options, χρηματοδότηση και διασυνοριακή ανάπτυξη». Καταλήγει «ότι η καινοτομία δεν μπορεί να ανθίσει με 27 διαφορετικά σύνολα κανόνων, διαδικασιών και κόστους».
Η εξέλιξη της διαβούλευσης για το «28th regime» παραμένει ανοιχτή και αναμένεται να κριθεί τόσο από τη στάση της Κομισιόν ως προς τη νομική μορφή που θα επιλέξει, όσο και από τις διαπραγματεύσεις στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της ΕΕ, αλλά και από το κατά πόσο οι τελικές προτάσεις θα ανταποκριθούν στις ανάγκες και τα αιτήματα του οικοσυστήματος για ενιαίο, απλοποιημένο και ανταγωνιστικό περιβάλλον για τις νεοφυείς επιχειρήσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
