Μια ευρείας κλίμακας πανευρωπαϊκή συλλογική αγωγή προετοιμάζεται κατά της πλατφόρμας διαδικτυακών κρατήσεων Booking, με χιλιάδες ξενοδοχειακές επιχειρήσεις να διεκδικούν αποζημιώσεις για οικονομικές ζημίες. Η νομική αυτή δράση, στην οποία έχουν ήδη ενταχθεί περισσότερα από δέκα χιλιάδες ξενοδοχεία, υποστηρίζεται από την Ευρωπαϊκή Συνομοσπονδία Ξενοδοχείων, Εστιατορίων και Καφέ (HOTREC) και περισσότερες από τριάντα εθνικές ενώσεις. Πρόσφατη εξέλιξη αποτελεί η παράταση της προθεσμίας για τη συμμετοχή στην αγωγή έως τις 29 Αυγούστου, μια απόφαση που, σύμφωνα με τους διοργανωτές, κατέστη αναγκαία λόγω της αυξημένης ζήτησης από ξενοδόχους σε όλη την Ευρώπη.
Η νομική βάση της πρωτοβουλίας εδράζεται σε απόφαση που εξέδωσε το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις 19 Σεπτεμβρίου 2024. Στη συγκεκριμένη υπόθεση (C-264/23), το Δικαστήριο έκρινε ότι οι λεγόμενες «ρήτρες ισοτιμίας» (parity clauses), τις οποίες χρησιμοποιούσε η Booking στις συμβάσεις της, παραβίαζαν το ευρωπαϊκό δίκαιο ανταγωνισμού. Η απόφαση αυτή, η οποία είναι τελεσίδικη και παράγει δεσμευτικά αποτελέσματα στα κράτη μέλη, θεωρείται ότι θεμελιώνει το δικαίωμα των πληττόμενων επιχειρήσεων να διεκδικήσουν αποζημίωση για τις οικονομικές απώλειες που υπέστησαν κατά την περίοδο από το 2004 έως την κατάργηση των ρητρών το 2024.
Σύμφωνα με τους ισχυρισμούς των εναγόντων, οι ρήτρες ισοτιμίας λειτουργούσαν ως ένας περιοριστικός μηχανισμός. Υποχρέωναν τα ξενοδοχεία να μην προσφέρουν δωμάτια σε χαμηλότερες τιμές ή με ευνοϊκότερους όρους σε οποιοδήποτε ανταγωνιστικό κανάλι πώλησης, συμπεριλαμβανομένων των ιδίων τους των ιστοσελίδων. Η πρακτική αυτή, κατά τους ξενοδόχους, περιόριζε τον ανταγωνισμό τιμών μεταξύ των διαδικτυακών ταξιδιωτικών πρακτορείων, επέτρεπε στη Booking να διατηρεί υψηλά επίπεδα προμηθειών και εμπόδιζε τα ξενοδοχεία να αναπτύξουν τα δικά τους κανάλια απευθείας κρατήσεων, εντείνοντας την εμπορική τους εξάρτηση από την πλατφόρμα.
Η συγκεκριμένη απόφαση του Δικαστηρίου της ΕΕ αποτέλεσε ενδιάμεσο αποτέλεσμα μιας νομικής διαδικασίας που ξεκίνησε από την ίδια τη Booking κατά εκατοντάδων γερμανικών ξενοδοχείων, έπειτα από τη διακοπή των διαπραγματεύσεων για αποζημιώσεις με τη Γερμανική Ένωση Ξενοδόχων (IHA) το 2021. Παράλληλα, η ίδια η πρακτική της χρήσης των εν λόγω ρητρών τερματίστηκε από την εταιρεία το 2024, στο πλαίσιο της συμμόρφωσής της με τις επιταγές του νέου Νόμου για τις Ψηφιακές Αγορές της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EU Digital Markets Act), ο οποίος θέτει αυστηρότερους κανόνες για τις μεγάλες διαδικτυακές πλατφόρμες.
Η συλλογική αγωγή συντονίζεται από το ολλανδικό «Stichting Hotel Claims Alliance», το οποίο θα αναλάβει την κατάθεσή της στα αρμόδια δικαστήρια της Ολλανδίας, όπου και εδρεύει η Booking. Η συμμετοχή για τα ξενοδοχεία παρέχεται χωρίς κόστος και χωρίς ανάληψη οικονομικού ρίσκου, καθώς το σύνολο των νομικών δαπανών καλύπτεται από το ίδρυμα. Η διαδικασία περιλαμβάνει την εγγραφή σε ειδική διαδικτυακή πύλη (mybookingclaim.com), την ηλεκτρονική υπογραφή μιας συμφωνίας εκχώρησης της απαίτησης και την παροχή των σχετικών τιμολογίων προμηθειών. Οι νομικοί εκπρόσωποι εκτιμούν ότι οι πιθανές αποζημιώσεις θα μπορούσαν να ανέλθουν στο 30% ή και περισσότερο των συνολικών προμηθειών που καταβλήθηκαν.
Εκπρόσωποι του κλάδου έχουν τοποθετηθεί δημόσια για το θέμα. Ο πρόεδρος της HOTREC, Αλέξανδρος Βασιλικός, ανέφερε ότι η πρωτοβουλία αποτελεί μια ευκαιρία για τον κλάδο της φιλοξενίας να διεκδικήσει αποζημίωση για ζημίες που προκλήθηκαν από άδικους όρους. Τον άμεσο οικονομικό αντίκτυπο περιέγραψε η Véronique Siegel, πρόεδρος του ξενοδοχειακού τμήματος της γαλλικής ένωσης UMIH, αναφέροντας ως παράδειγμα: «Για ένα δωμάτιο που ο πελάτης πληρώνει 100€, μετά την αφαίρεση της προμήθειας της Booking, ο ξενοδόχος λαμβάνει 75€ στην καλύτερη περίπτωση, με τα οποία πρέπει να πληρώσει υπαλλήλους και να επενδύσει».
Στον αντίποδα, η Booking, σε δήλωσή της, χαρακτήρισε τους ισχυρισμούς των ξενοδοχειακών ενώσεων «ανακριβείς και παραπλανητικούς». Η εταιρεία υποστηρίζει ότι η απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν καθιστά τις ρήτρες συλλήβδην παράνομες, αλλά ορίζει ότι οι επιπτώσεις τους πρέπει να αξιολογούνται κατά περίπτωση. Επιπλέον, η πλατφόρμα διατύπωσε τη θέση ότι οι εν λόγω ρήτρες στο παρελθόν συνέβαλαν στην προώθηση του ανταγωνισμού τιμών και όχι στον περιορισμό του. Η εταιρεία ανέφερε επίσης ότι δεν έχει λάβει μέχρι στιγμής καμία επίσημη ειδοποίηση για την κατάθεση συλλογικής αγωγής.
Η νομική αυτή διένεξη λαμβάνει χώρα σε ένα πλαίσιο όπου η μητρική εταιρεία της Booking, Booking Holdings, κατέχει μερίδιο αγοράς που υπολογίζεται στο 71% στην Ευρώπη για το 2024, με την κεφαλαιοποίησή της να ανέρχεται στα 170 δισεκατομμύρια δολάρια. Αναλυτές, όπως ο καθηγητής Rupprecht Podszun του Ινστιτούτου Δικαίου Ανταγωνισμού του Ντίσελντορφ, χαρακτηρίζουν την υπόθεση ως μια «εξέγερση των ξενοδοχείων» και αναμένουν μια μακρά και νομικά περίπλοκη διαδικασία, επισημαίνοντας ότι ένα από τα κρισιμότερα σημεία της θα είναι ο ακριβής υπολογισμός και η απόδειξη της οικονομικής ζημίας.
