Βάσει των ευρημάτων του τελευταίου Ευρωβαρόμετρου, διαμορφώνεται μια πολυεπίπεδη εικόνα της κοινής γνώμης στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Τα στοιχεία αναδεικνύουν, αφενός, τις αυξημένες προσδοκίες των πολιτών, με ιδιαίτερη έμφαση στην Ελλάδα, για ενίσχυση της ευρωπαϊκής δράσης σε τομείς όπως η ασφάλεια και η οικονομία. Αφετέρου, καταγράφουν μια στάση μετριοπαθούς υποστήριξης προς τη μελλοντική διεύρυνση της Ένωσης, η οποία όμως συνοδεύεται από συγκεκριμένες προϋποθέσεις και σαφείς ανησυχίες για την τήρηση των ευρωπαϊκών αρχών και αξιών.
Ειδικότερα, στην Ελλάδα, η επιθυμία για μια πιο παρεμβατική Ευρωπαϊκή Ένωση είναι έντονη, καθώς το 77% των πολιτών ζητά ισχυρότερη ευρωπαϊκή δράση για την προστασία από διεθνείς κρίσεις και απειλές. Η ανάγκη για εσωτερική σύγκλιση αποτυπώνεται στο αίτημα του 92% για μεγαλύτερη ενότητα μεταξύ των κρατών μελών, ενώ το 81% εκτιμά ότι η Ένωση χρειάζεται περισσότερα μέσα για να διασφαλίσει την παρουσία και την επιρροή της στο μεταβαλλόμενο γεωπολιτικό περιβάλλον. Σε ό,τι αφορά τις προτεραιότητες για την ενίσχυση της θέσης της ΕΕ, οι Έλληνες ερωτηθέντες προκρίνουν την ανταγωνιστικότητα, την οικονομία και τη βιομηχανία με ποσοστό 38%, ενώ ακολουθούν η άμυνα και η ασφάλεια με 32%.
Στο πεδίο των πολιτικών που το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο καλείται να θέσει σε προτεραιότητα, η ελληνική κοινή γνώμη εστιάζει εμφατικά σε ζητήματα που αφορούν την καθημερινότητα. Στην πρώτη θέση, με το ίδιο ποσοστό 49%, μοιράζονται η υποστήριξη της οικονομίας και η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας από τη μία, και ο πληθωρισμός, η ακρίβεια και το κόστος διαβίωσης από την άλλη. Ακολουθεί, με ένα σημαντικό ποσοστό 44%, η ανάγκη για περισσότερη υποστήριξη της δημόσιας υγείας, αντικατοπτρίζοντας τις κοινωνικές ανησυχίες που παραμένουν σε υψηλά επίπεδα.
Η στάση των Ελλήνων πολιτών απέναντι στους μηχανισμούς διακυβέρνησης της ΕΕ είναι εξίσου σαφής. Υπάρχει μαζική υποστήριξη, της τάξης του 82%, στην ιδέα η Ένωση να επενδύει συλλογικά σε τομείς στρατηγικής σημασίας. Παράλληλα, το 96% πιστεύει ότι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πρέπει να διαθέτει τις απαραίτητες πληροφορίες και τα εργαλεία για να ελέγχει τις δαπάνες της ΕΕ. Η προσήλωση στο κράτος δικαίου είναι αδιαπραγμάτευτη, καθώς το 95% συμφωνεί ότι η χορήγηση κονδυλίων στα κράτη μέλη πρέπει να τελεί υπό την προϋπόθεση ότι αυτά σέβονται το κράτος δικαίου και τις δημοκρατικές αρχές.
Η επίδραση της Ένωσης γίνεται αισθητή από τη συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων, με το 83% να δηλώνει ότι οι δράσεις της επηρεάζουν την καθημερινότητά τους. Η αποτίμηση αυτού του αντίκτυπου, ωστόσο, είναι μοιρασμένη: το 34% τον αξιολογεί ως θετικό, το 38% ως ουδέτερο και το 28% ως αρνητικό. Παρ’ όλα αυτά, το 66% των ερωτηθέντων στην Ελλάδα συμφωνεί ότι η συμμετοχή της χώρας στην ΕΕ είναι συνολικά επωφελής. Ως κυριότερους λόγους αναδεικνύουν την ενίσχυση της ειρήνης και της ασφάλειας με 45%, τη βελτίωση της συνεργασίας μεταξύ κρατών με 34% και τη δυνατότητα μιας ισχυρότερης φωνής για τη χώρα σε διεθνές επίπεδο με 34%.
Σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, η έρευνα αποκαλύπτει ότι το 56% των πολιτών της ΕΕ τάσσεται υπέρ της περαιτέρω διεύρυνσης. Η υποστήριξη είναι ιδιαίτερα υψηλή μεταξύ των νέων, καθώς περίπου τα δύο τρίτα των ερωτηθέντων ηλικίας 15 έως 39 ετών πιστεύουν ότι οι υποψήφιες χώρες θα πρέπει να ενταχθούν εφόσον πληρούν τις απαραίτητες προϋποθέσεις. Η πλειοψηφία του 56% πιστεύει επίσης ότι η χώρα του θα ωφελούνταν από τη διεύρυνση, αναγνωρίζοντας ως βασικά πλεονεκτήματα την ισχυρότερη παγκόσμια επιρροή, μια μεγαλύτερη αγορά για τις επιχειρήσεις της ΕΕ, περισσότερες ευκαιρίες απασχόλησης και μεγαλύτερη αλληλεγγύη και ασφάλεια.
Ωστόσο, οι ερωτηθέντες εκφράζουν ταυτόχρονα ανησυχίες που σχετίζονται με τη μετανάστευση, τη διαφθορά, την εγκληματικότητα και το οικονομικό κόστος της διεύρυνσης. Υπογραμμίζουν τη σημασία της διασφάλισης ότι οι υποψήφιες χώρες τηρούν το κράτος δικαίου, καταπολεμούν τη διαφθορά και προστατεύουν τα θεμελιώδη δικαιώματα, στοιχεία απαραίτητα για μια αξιόπιστη ενταξιακή διαδικασία. Σύμφωνα με την Επίτροπο Διεύρυνσης Marta Kos, τα αποτελέσματα στέλνουν ένα σαφές μήνυμα ότι οι πολίτες επιθυμούν μια αξιόπιστη, βασισμένη σε αξίες διαδικασία, η οποία θα καθοδηγείται από πραγματικές μεταρρυθμίσεις.
Στις ίδιες τις υποψήφιες χώρες, η υποστήριξη για την ένταξη στην ΕΕ είναι ιδιαίτερα υψηλή στην Αλβανία (91%), τη Γεωργία (74%), την Ουκρανία (68%) και τη Βόρεια Μακεδονία (69%), με εξαίρεση τη Σερβία, όπου καταγράφεται το χαμηλότερο ποσοστό υποστήριξης στην περιοχή, με 33%. Η εικόνα της ΕΕ είναι πιο θετική στα Δυτικά Βαλκάνια, με την Αλβανία να φτάνει το 82%, ενώ στην Ανατολική Γειτονία κυμαίνεται χαμηλότερα, όπως στη Μολδαβία (55%) και τη Γεωργία (43%). Κοινή πρόκληση αποτελεί το αίσθημα ελλιπούς ενημέρωσης: το 67% των πολιτών της ΕΕ αισθάνεται ανεπαρκώς ενημερωμένο, ενώ στα κράτη-εταίρους μόνο το 48% στη Μολδαβία και το 39% στο Μαυροβούνιο αισθάνονται επαρκώς ενημερωμένοι, με τα ποσοστά να πέφτουν στο 23% στην Ουκρανία και στο 20% στη Σερβία.
Τέλος, στην Τουρκία, όπου η έρευνα διεξήχθη με διαφορετική μεθοδολογία, το 50,7% των πολιτών αναφέρει ότι έχει θετική άποψη για την ΕΕ και το 49,9% υποστηρίζει την ένταξη. Ωστόσο, μόνο το 40,6% αισθάνεται επαρκώς ενημερωμένο. Σύμφωνα με τους ερωτηθέντες, τα κύρια εμπόδια για την ένταξη της Τουρκίας παραμένουν η έλλειψη πολιτικής βούλησης, οι ελλείψεις στο κράτος δικαίου και η εκτεταμένη διαφθορά.
