Σε μία στρατηγικής σημασίας κίνηση, με στόχο την κατοχύρωση ενός πρωταγωνιστικού ρόλου στην παγκόσμια τεχνολογική σκηνή, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε σήμερα ένα διττό σχέδιο για την Τεχνητή Νοημοσύνη. Το σχέδιο αρθρώνεται γύρω από δύο νέες, διακριτές αλλά αλληλένδετες στρατηγικές: τη «Στρατηγική για την Εφαρμογή της ΤΝ» (Apply AI Strategy), η οποία εστιάζει στην επιτάχυνση της υιοθέτησης της τεχνολογίας σε κλάδους αιχμής της οικονομίας και στον δημόσιο τομέα, και τη «Στρατηγική για την ΤΝ στην Επιστήμη» (AI in Science Strategy), που αποσκοπεί στην ανάδειξη της Ευρώπης σε παγκόσμιο κέντρο επιστημονικής έρευνας καθοδηγούμενης από την ΤΝ. Οι πρωτοβουλίες αυτές αποτελούν την πλέον πρόσφατη εξειδίκευση του ευρύτερου σχεδίου δράσης «AI Continent Action Plan», το οποίο ενισχύει τους πυλώνες της ευρωπαϊκής οικονομίας ΤΝ: υπολογιστικές υποδομές, δεδομένα, αλγορίθμους, ταλέντα και μια ισχυρή ενιαία αγορά.
Το πολιτικό στίγμα της πρωτοβουλίας δόθηκε από την Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ursula von der Leyen, η οποία δήλωσε χαρακτηριστικά: «Θέλω το μέλλον της ΤΝ να δημιουργείται στην Ευρώπη». Η ίδια υπογράμμισε ότι η τεχνολογία αυτή παρέχει τη δυνατότητα για εξυπνότερες, ταχύτερες και οικονομικά αποδοτικότερες λύσεις, επισημαίνοντας παράλληλα ότι η υιοθέτηση της αρχής «πρώτα η ΤΝ» πρέπει να συμβαδίζει με την αρχή «πρώτα η ασφάλεια». Η ευρωπαϊκή φιλοδοξία εδράζεται σε στέρεα θεμέλια, αξιοποιώντας το υψηλής ποιότητας ταλέντο, ένα ζωντανό οικοσύστημα έρευνας, καινοτομίας και νεοφυών επιχειρήσεων, μια μακρά παράδοση συνεργατικής επιστήμης, την πρόσβαση σε ποιοτικά σύνολα δεδομένων και τις παγκόσμιας κλάσης υποδομές έρευνας και τεχνολογίας που διαθέτει.
Η ενίσχυση των υλικών υποδομών αποτελεί έμπρακτη απόδειξη αυτής της στρατηγικής επένδυσης. Κατά τα τελευταία έξι έτη, η παρουσία ευρωπαϊκών υπερυπολογιστών στην παγκόσμια δεκάδα διπλασιάστηκε, από δύο σε τέσσερις, ενώ παράλληλα βρίσκεται σε εξέλιξη η ανάπτυξη ενός δικτύου τουλάχιστον τεσσάρων έως πέντε «γιγα-εργοστασίων» (gigafactories). Αυτές οι υποδομές κρίνονται απαραίτητες για την παροχή της απαιτούμενης υπολογιστικής ισχύος που θα υποστηρίξει τόσο τη βιομηχανική εφαρμογή όσο και την επιστημονική έρευνα στον τομέα της ΤΝ, διασφαλίζοντας ότι η Ευρώπη διαθέτει τα φυσικά μέσα για την υλοποίηση των ψηφιακών της φιλοδοξιών και τη μείωση της εξάρτησής της από τρίτες χώρες σε κρίσιμους τεχνολογικούς τομείς.
Η «Στρατηγική για την Εφαρμογή της ΤΝ» κινητοποιεί αρχική χρηματοδότηση ύψους περίπου 1 δισεκατομμυρίου ευρώ από ένα χαρτοφυλάκιο ευρωπαϊκών προγραμμάτων όπως τα Horizon Europe, Digital Europe, EU4Health και Creative Europe. Η προσέγγισή της είναι στοχευμένα τομεακή, εστιάζοντας σε κλάδους όπου η Ευρώπη είναι παραδοσιακά ισχυρή και οι οποίοι έχουν τον μεγαλύτερο αντίκτυπο στην οικονομία της ΕΕ, με την επιλογή τους να βασίζεται σε ανάλυση που περιλάμβανε τα πορίσματα της έκθεσης Draghi, τα αποτελέσματα δημόσιων διαβουλεύσεων και την αξιολόγηση των βιομηχανικών προτεραιοτήτων. Το πεδίο εφαρμογής καλύπτει ένα ευρύ φάσμα της οικονομίας, συμπεριλαμβανομένων της υγείας, της φαρμακοβιομηχανίας, των μεταφορών, της αυτοκινητοβιομηχανίας, της ρομποτικής, της μεταποίησης, των κατασκευών, του περιβάλλοντος, της ενέργειας, της αγροδιατροφής, της άμυνας, του διαστήματος και των πολιτιστικών βιομηχανιών.
Στο πλαίσιο αυτό, προβλέπονται συγκεκριμένες δράσεις με άμεσο πρακτικό αντίκτυπο. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνεται η δημιουργία ενός πανευρωπαϊκού δικτύου κέντρων προηγμένου ιατρικού ελέγχου που θα αξιοποιούν την ΤΝ, η υποστήριξη για την κλιμακούμενη ανάπτυξη της αυτόνομης οδήγησης και η ενίσχυση της έρευνας για τη δημιουργία frontier models και agentic AI. Αυτά τα προηγμένα συστήματα θα είναι ειδικά σχεδιασμένα για να ανταποκρίνονται στις ιδιαίτερες απαιτήσεις κλάδων όπως η μεταποίηση, το περιβάλλον και η φαρμακευτική, όπου μπορούν να επιταχύνουν την καινοτομία και να βελτιστοποιήσουν τις διαδικασίες.
Για την επιτυχή υλοποίηση της στρατηγικής, θεσπίζεται ένα νέο πλαίσιο διακυβέρνησης. Κεντρικό ρόλο θα διαδραματίσει η «Συμμαχία για την Εφαρμογή της ΤΝ» (Apply AI Alliance), η οποία θα λειτουργήσει ως ένα κεντρικό φόρουμ διαλόγου και συνεργασίας μεταξύ της βιομηχανίας, του δημόσιου τομέα, της ακαδημαϊκής κοινότητας και των κοινωνικών εταίρων. Παράλληλα, το «Παρατηρητήριο για την ΤΝ» (AI Observatory) θα αναλάβει τη συστηματική παρακολούθηση των τεχνολογικών εξελίξεων, την παροχή αξιόπιστων δεικτών και την ανάλυση του κοινωνικοοικονομικού αντικτύπου της ΤΝ, τροφοδοτώντας με δεδομένα τη χάραξη πολιτικής.
Ιδιαίτερη μέριμνα λαμβάνεται για την υποστήριξη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, καθώς και για τη διασφάλιση της ομαλής συμμόρφωσης με το ρυθμιστικό πλαίσιο. Οι «Ευρωπαϊκοί Κόμβοι Ψηφιακής Καινοτομίας» (European Digital Innovation Hubs) αναβαθμίζονται και μετασχηματίζονται σε «Κέντρα Εμπειρίας για την ΤΝ» (Experience Centres for AI), προσφέροντας ένα «απλό, ευέλικτο και απρόσκοπτο ψηφιακό ταξίδι» για μεσαίες επιχειρήσεις, ΜμΕ, νεοφυείς επιχειρήσεις και οργανισμούς του δημόσιου τομέα. Για τη διευκόλυνση της εφαρμογής της «Πράξης για την ΤΝ» (AI Act), εγκαινιάστηκε το «Γραφείο Υποστήριξης για την Πράξη ΤΝ» (AI Act Service Desk), ένας κεντρικός κόμβος που θα παρέχει καθοδήγηση και διαδραστικά εργαλεία για τις επιχειρήσεις.
Η ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού αναγνωρίζεται ως κρίσιμος παράγοντας επιτυχίας. Η στρατηγική προβλέπει την ενίσχυση των ψηφιακών δεξιοτήτων μέσω της «Ακαδημίας Δεξιοτήτων στην ΤΝ» (AI Skills Academy), η οποία θα συγκεντρώνει μαθήματα από φορείς όπως οι Κόμβοι Ψηφιακής Καινοτομίας και τα AI Factories. Η πρωτοβουλία αυτή συνδέεται με μηχανισμούς όπως το «Σύμφωνο για τις Δεξιότητες» (Pact for Skills) και την «Εγγύηση Δεξιοτήτων» (Skill Guarantee), στοχεύοντας ειδικά σε εργαζόμενους που κινδυνεύουν με εκτοπισμό από την αγορά εργασίας, ενώ παράλληλα θα υποστηριχθεί η δημιουργία εξειδικευμένων μεταπτυχιακών προγραμμάτων και εργαστηρίων για την καλλιέργεια της επιχειρηματικότητας στον τομέα.
Η δεύτερη, η «Στρατηγική για την ΤΝ στην Επιστήμη», έρχεται να απαντήσει στην παραδοχή ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη επιφέρει μια ποιοτική αλλαγή στον τρόπο διεξαγωγής της έρευνας. Η ικανότητά της να αναλύει τεράστιους όγκους δεδομένων, να εντοπίζει πολύπλοκα πρότυπα και να επιταχύνει δραστικά τις προσομοιώσεις και τα πειράματα, ανοίγει νέους, ανεξερεύνητους ορίζοντες σε όλους τους επιστημονικούς κλάδους. Η στρατηγική αυτή αναγνωρίζει ότι η επένδυση στην επιστημονική χρήση της ΤΝ αποτελεί επένδυση στην πηγή της μελλοντικής ευημερίας και ανταγωνιστικότητας της Ευρώπης.
Εμβληματική πρωτοβουλία αυτής της προσπάθειας είναι η ίδρυση του «Πόρου για την ΤΝ στην Επιστήμη στην Ευρώπη» (Resource for AI Science in Europe – RAISE). Το RAISE θα λειτουργήσει ως ένα εικονικό ευρωπαϊκό ινστιτούτο, υλοποιώντας την ιδέα ενός «Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας για την ΤΝ», όπως αυτή περιγράφεται στην επιστολή αποστολής της Επιτρόπου Zaharieva. Η πιλοτική του φάση θα υποστηριχθεί με 108 εκατομμύρια ευρώ για προπαρασκευαστικές δράσεις, ενώ η δομή του θα ενισχυθεί από μια «Δράση Συντονισμού και Υποστήριξης» (CSA) στο πλαίσιο του Horizon Europe και από ένα υψηλού επιπέδου ακαδημαϊκό συμβουλευτικό συμβούλιο.
Η οικονομική δέσμευση για την ενίσχυση της επιστήμης είναι σημαντική και πολυεπίπεδη. Προβλέπεται η διάθεση 600 εκατομμυρίων ευρώ από το πρόγραμμα Horizon Europe για την εξασφάλιση πρόσβασης ερευνητών και νεοφυών επιχειρήσεων της ΕΕ στην υπολογιστική ισχύ των ευρωπαϊκών υποδομών. Η πρόσβαση αυτή θα διασφαλίζεται μέσω ενός αποκλειστικού τρόπου πρόσβασης σε συνεργασία με την Κοινή Επιχείρηση EuroHPC JU, που θα εγγυάται διαθεσιμότητα και προτεραιότητα στον προγραμματισμό. Επιπλέον, 58 εκατομμύρια ευρώ θα επενδυθούν σε Δίκτυα Αριστείας και διδακτορικά προγράμματα στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας «Choose Europe». Ο ευρύτερος στόχος είναι ο διπλασιασμός της ετήσιας χρηματοδότησης του Horizon Europe για την ΤΝ, ώστε να υπερβεί τα 3 δισεκατομμύρια ευρώ.
Το χρονοδιάγραμμα για την υλοποίηση αυτών των πρωτοβουλιών είναι ήδη καθορισμένο. Στα τέλη του τρέχοντος Οκτωβρίου, η Επιτροπή θα παρουσιάσει τη συμπληρωματική «Στρατηγική για την Ένωση Δεδομένων» (Data Union Strategy), η οποία είναι θεμελιώδους σημασίας, καθώς τα δεδομένα αποτελούν την πρώτη ύλη για τα συστήματα ΤΝ. Το κεντρικό ορόσημο, ωστόσο, είναι η «Σύνοδος Κορυφής για την ΤΝ στην Επιστήμη» (AI in Science Summit), η οποία θα πραγματοποιηθεί στην Κοπεγχάγη στις 3 και 4 Νοεμβρίου 2025. Στο πλαίσιο της συνόδου αυτής θα παρουσιαστούν επίσημα οι δράσεις της επιστημονικής στρατηγικής και θα εγκαινιαστεί η πιλοτική φάση του RAISE, σηματοδοτώντας την επίσημη έναρξη μιας νέας εποχής για την ευρωπαϊκή έρευνα.
