Η Ευρωπαϊκή Ένωση καλείται να υπερδιπλασιάσει τον προϋπολογισμό της για την έρευνα και την καινοτομία στα €220 δισεκατομμύρια, σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων. Το τρέχον πρόγραμμα Horizon Europe διαθέτει €95 δισεκατομμύρια και οι ειδικοί προειδοποιούν ότι αυτό δεν αρκεί για να παραμείνει η Ευρώπη ανταγωνιστική σε διεθνές επίπεδο, να διασφαλίσει την τεχνολογική της ασφάλεια και να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις που φέρνουν η ψηφιακή εποχή και η πράσινη μετάβαση.
Η έκθεση, που συντάχθηκε από ομάδα 15 εμπειρογνωμόνων με επικεφαλής τον Μανουέλ Χεϊτόρ, πρώην Υπουργό Επιστήμης και Τεχνολογίας της Πορτογαλίας, καταθέτει δώδεκα συστάσεις προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με βασικό άξονα την ανάγκη διπλασιασμού των επενδύσεων. Η σύσταση αυτή βασίζεται στην ανάλυση που αναδεικνύει τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η Ευρώπη σε σχέση με τις ΗΠΑ και την Κίνα, δύο π που επενδύουν σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα στην έρευνα και την ανάπτυξη (R&D).
Η έκθεση επισημαίνει ότι η Ευρώπη υστερεί σε κρίσιμους τομείς, όπως το μερίδιο επιστημονικών δημοσιεύσεων, οι αιτήσεις διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και οι δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις στην έρευνα και την καινοτομία. Αυτή η υστέρηση έχει ήδη επηρεάσει την ευρωπαϊκή ανταγωνιστικότητα και αν δεν υπάρξει άμεση αύξηση του προϋπολογισμού, η Ευρώπη κινδυνεύει να βρεθεί σε δυσμενή θέση σε σχέση με άλλες παγκόσμιες δυνάμεις, κυρίως σε τομείς υψηλής τεχνολογίας και βιομηχανικής καινοτομίας.
Η πρόταση για διπλασιασμό των επενδύσεων είναι μια στρατηγική απαίτηση που στοχεύει όχι μόνο στην αύξηση της έρευνας, αλλά και στην ενίσχυση της καινοτομίας και της τεχνολογικής ανάπτυξης σε όλη την Ευρώπη. Η ανάγκη αυτή δεν περιορίζεται μόνο σε συγκεκριμένους τομείς, αλλά επεκτείνεται σε ολόκληρο το φάσμα της έρευνας, της τεχνολογίας και της καινοτομίας. Οι εμπειρογνώμονες τονίζουν ότι το αυξημένο αυτό κονδύλι δεν πρέπει να θεωρείται ως μια επιπλέον δαπάνη, αλλά ως επένδυση στο μέλλον της Ευρώπης, καθώς θα συμβάλει στη δημιουργία ενός ισχυρότερου, ανθεκτικότερου και πιο ανταγωνιστικού οικοσυστήματος.
Μια από τις κύριες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ευρώπη είναι η αδυναμία της να επεκτείνει καινοτόμες εταιρείες σε παγκόσμιους ηγέτες, σε αντίθεση με τις ΗΠΑ, που έχουν καταφέρει να αναδείξουν πολλές νεοφυείς επιχειρήσεις (startups) σε τεχνολογικούς κολοσσούς. Η έκθεση επισημαίνει ότι το τρέχον πλαίσιο χρηματοδότησης της ΕΕ δεν επαρκεί για την αντιμετώπιση αυτής της αδυναμίας και γι’ αυτό απαιτείται μεγαλύτερη επένδυση σε προγράμματα που θα προωθήσουν την καινοτομία και την τεχνολογική ανάπτυξη.
Η δημιουργία μιας νέας πειραματικής μονάδας για τη γρήγορη χρηματοδότηση προγραμμάτων disruptive καινοτομίας, με πρότυπο το ARPA των ΗΠΑ, προτείνεται ως μια από τις βασικές δράσεις που θα μπορούσαν να ενισχύσουν τη θέση της Ευρώπης στην παγκόσμια καινοτομία. Αυτός ο οργανισμός θα μπορούσε να δώσει τη δυνατότητα στην Ευρώπη να αναπτύξει και να εισαγάγει ταχύτερα νέες τεχνολογίες στην αγορά, μειώνοντας παράλληλα τη γραφειοκρατία και τους χρόνους χρηματοδότησης.
Η έκθεση υπογραμμίζει ότι η αύξηση των επενδύσεων πρέπει να συνοδευτεί από μια συνολική στρατηγική που θα ενισχύει την τεχνολογική και βιομηχανική αυτονομία της Ευρώπης. Μια από τις προτάσεις είναι η δημιουργία ενός Συμβουλίου Βιομηχανικής Ανταγωνιστικότητας και Τεχνολογίας, που θα επικεντρωθεί στην παρακολούθηση κρίσιμων τεχνολογιών και στις αλυσίδες αξίας που είναι ζωτικής σημασίας για τη στρατηγική αυτονομία και τη μακροπρόθεσμη ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης.
Η δημιουργία μιας ισχυρότερης Ένωσης Έρευνας και Καινοτομίας είναι επίσης κεντρικό στοιχείο της στρατηγικής που προτείνεται. Η Ευρώπη πρέπει να αναλάβει ηγετικό ρόλο στη διεθνή συνεργασία για την έρευνα και την τεχνολογία, και γι’ αυτό απαιτείται ένα ισχυρότερο πλαίσιο δράσης. Η προτεινόμενη αύξηση του προϋπολογισμού θα επιτρέψει στην Ευρώπη να επιτύχει αυτόν τον στόχο και να αναδειχθεί ως παγκόσμιος ηγέτης στη συνεργασία και τη διακυβέρνηση στον τομέα της έρευνας και της καινοτομίας.
Ωστόσο, η εφαρμογή αυτής της στρατηγικής δεν έρχεται χωρίς προκλήσεις. Το επταετές ταμείο της ΕΕ ύψους €1,7 τρισεκατομμυρίων δέχεται πιέσεις να καλύψει και άλλες προτεραιότητες, όπως η άμυνα και η ανάπτυξη πανευρωπαϊκών βιομηχανικών πρωταθλητών. Αυτές οι πιέσεις δημιουργούν ανησυχίες σχετικά με το αν η Ευρωπαϊκή Ένωση θα μπορέσει να εξασφαλίσει τα απαιτούμενα κονδύλια για τον διπλασιασμό του προϋπολογισμού της έρευνας και της καινοτομίας.
Παράλληλα, υπάρχει και η πρόκληση της πολιτικής βούλησης. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με επικεφαλής την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, έχει ήδη δηλώσει ότι η έρευνα και η καινοτομία θα βρίσκονται στο επίκεντρο της οικονομικής στρατηγικής της ΕΕ. Ωστόσο, οι διαπραγματεύσεις με τα κράτη-μέλη αναμένεται να είναι δύσκολες, καθώς ορισμένα από αυτά ενδέχεται να διστάζουν να στηρίξουν τόσο μεγάλες αυξήσεις στον προϋπολογισμό.
Η έκθεση επισημαίνει, επίσης, ότι η υποχρηματοδότηση των τελευταίων ετών είχε ήδη αρνητικές επιπτώσεις στην ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης. Το 2017, οι εμπειρογνώμονες είχαν ζητήσει αύξηση των επενδύσεων, αλλά το κάλεσμα αυτό δεν εισακούστηκε πλήρως, με αποτέλεσμα την ανακατεύθυνση πόρων σε άλλες προτεραιότητες, όπως η Άμυνα και ο Νόμος για τα Μικροκυκλώματα (Chips Act). Παρόλο που το Chips Act είναι κρίσιμο για την ανάπτυξη της ευρωπαϊκής βιομηχανίας ημιαγωγών, η χρηματοδότησή του εις βάρος του Horizon Europe δείχνει ότι οι προτεραιότητες της ΕΕ είναι πολλές και αντικρουόμενες.
Σε αυτό το πλαίσιο, οι εμπειρογνώμονες ζητούν την προστασία του προϋπολογισμού για την έρευνα και την καινοτομία από άλλες δαπάνες, καθώς και την απλοποίηση των διαδικασιών χρηματοδότησης, ώστε οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις και ερευνητικά κέντρα να έχουν πρόσβαση σε κεφάλαια πιο γρήγορα και πιο αποτελεσματικά.
Το μέλλον της Ευρώπης εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ικανότητά της να επενδύσει στην έρευνα και την καινοτομία. Οι εμπειρογνώμονες προειδοποιούν ότι χωρίς τις απαραίτητες αυξήσεις, η Ευρώπη θα συνεχίσει να χάνει έδαφος σε παγκόσμιο επίπεδο, ενώ η τεχνολογική της εξάρτηση από τρίτες χώρες θα αυξηθεί. Ο διπλασιασμός των επενδύσεων είναι κρίσιμος για την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων και για τη δημιουργία μιας ανταγωνιστικής, βιώσιμης και ασφαλούς Ευρώπης.
