Στον απόηχο των αυξανόμενων περιορισμών που επιβάλλει η αμερικανική κυβέρνηση στην επιστημονική έρευνα και την πανεπιστημιακή αυτονομία στις Ηνωμένες Πολιτείες, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες για την προσέλκυση Αμερικανών ερευνητών των οποίων το έργο πλήττεται από περικοπές χρηματοδότησης και ιδεολογικές παρεμβάσεις.
Κατά τη διάρκεια συζήτησης στην Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, η Επίτροπος για την Έρευνα και την Καινοτομία, Αικατερίνη Ζαχαρίεβα, δήλωσε ότι η ΕΕ θα θεσπίσει νομικά την ελευθερία της επιστημονικής έρευνας και θα ενισχύσει σημαντικά τα χρηματοδοτικά της εργαλεία, προκειμένου να καταστήσει την Ευρώπη «ασφαλή χώρο για την επιστήμη και την έρευνα». «Δεν μπορούμε να επιδείξουμε εφησυχασμό», τόνισε, προσθέτοντας πως η Ευρώπη πρέπει να σταθεί ως φάρος ακαδημαϊκής ελευθερίας στο σημερινό παγκόσμιο γεωπολιτικό τοπίο.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ανταποκρινόμενη και σε σχετική επιστολή από 13 κράτη-μέλη, σχεδιάζει ειδική στρατηγική θεώρησης εισόδου (visa) για την προσέλκυση κορυφαίων επιστημόνων, καθώς και ένα μηχανισμό συντονισμού δράσεων μεταξύ εθνικών κυβερνήσεων και πανεπιστημίων.
Ήδη, ορισμένα πανεπιστήμια και περιφερειακές αρχές στην Ευρώπη έχουν προχωρήσει στην υλοποίηση στοχευμένων πρωτοβουλιών. Το Πανεπιστήμιο Aix-Marseille (AMU) στη Γαλλία εγκαινίασε το πρόγραμμα “Safe Space for Science”, ύψους 16 εκατομμυρίων δολαρίων, για την πρόσληψη 15 Αμερικανών ερευνητών των οποίων η εργασία απειλείται από τις πολιτικές της Ουάσιγκτον. Το πρόγραμμα έχει προσελκύσει σχεδόν 150 αιτήσεις από κορυφαία πανεπιστήμια, καθώς και από φορείς όπως η NASA και τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας (NIH).
Αντίστοιχες πρωτοβουλίες έχουν υιοθετήσει το Ελεύθερο Πανεπιστήμιο Βρυξελλών (VUB), το Ινστιτούτο Καρολίνσκα στη Σουηδία, καθώς και περιφέρειες όπως η Καταλονία, η οποία ανακοίνωσε τη χρηματοδότηση 78 θέσεων για Αμερικανούς επιστήμονες με συνολικό προϋπολογισμό 30 εκατομμυρίων ευρώ.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας (ERC) ανακοίνωσε διπλάσια αύξηση της αποζημίωσης μετεγκατάστασης για ερευνητές από τρίτες χώρες, από 1 σε 2 εκατομμύρια ευρώ, ανεβάζοντας το συνολικό ποσό επιδότησης έως και τα 4,5 εκατομμύρια ευρώ για τους επιλέξιμους επιστήμονες.
Οι τομείς που πλήττονται περισσότερο από τις αμερικανικές πολιτικές και συγκεντρώνουν το μεγαλύτερο ενδιαφέρον αφορούν την κλιματική αλλαγή, τις λοιμώδεις νόσους, την ανοσολογία και τις κοινωνικές επιστήμες με έμφαση σε ζητήματα φύλου, διαφορετικότητας και μετανάστευσης — αντικείμενα που βρίσκονται στο στόχαστρο της λεγόμενης “πολιτισμικής αντεπίθεσης” της κυβέρνησης Τραμπ.
Ωστόσο, η Ζαχαρίεβα διατήρησε μετριοπαθή τόνο, επισημαίνοντας ότι η επιστημονική συνεργασία δεν πρέπει να διακόπτεται ακόμη και όταν η πολιτική υψώνει τείχη. «Η επιστήμη μπορεί να χτίζει γέφυρες», ανέφερε χαρακτηριστικά.
