Μετά από περισσότερο από τρία χρόνια διαβουλεύσεων, τα κράτη-μέλη του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) κατέληξαν σε ένα προσχέδιο συμφωνίας για την ενίσχυση της παγκόσμιας συνεργασίας στην πρόληψη, ετοιμότητα και ανταπόκριση σε μελλοντικές πανδημίες. Η πρόταση αναμένεται να τεθεί προς εξέταση στην Παγκόσμια Συνέλευση Υγείας, που θα πραγματοποιηθεί τον Μάιο.
Η διακυβερνητική ομάδα διαπραγμάτευσης (INB), η οποία δημιουργήθηκε τον Δεκέμβριο του 2021 εν μέσω της πανδημίας του COVID-19, είχε εντολή να επεξεργαστεί ένα νομικά δεσμευτικό διεθνές εργαλείο για την ενίσχυση της παγκόσμιας ετοιμότητας απέναντι σε πανδημικές απειλές. Το όργανο αυτό προβλέπεται από το Άρθρο 19 του Καταστατικού του ΠΟΥ.
Η διαπραγματευτική διαδικασία περιλάμβανε 13 επίσημους κύκλους συνεδριάσεων, εκ των οποίων οι εννέα επεκτάθηκαν χρονικά, καθώς και πολλαπλές άτυπες και διακυβερνητικές συναντήσεις. Το τελικό προσχέδιο του λεγόμενου «Συμφώνου για την Πανδημία» ολοκληρώθηκε και θα τεθεί προς συζήτηση στην 78η Παγκόσμια Συνέλευση Υγείας.
Μεταξύ των προβλέψεων του προσχεδίου περιλαμβάνονται η δημιουργία μηχανισμού πρόσβασης σε παθογόνους παράγοντες και δίκαιης κατανομής των ωφελειών, η λήψη μέτρων πρόληψης με βάση την προσέγγιση «Μία Υγεία», η ανάπτυξη ερευνητικών και παραγωγικών δυνατοτήτων σε γεωγραφικά διαφορετικές περιοχές, η ενίσχυση της μεταφοράς τεχνολογίας και τεχνογνωσίας για την παραγωγή κρίσιμων προϊόντων υγείας, η συγκρότηση ειδικευμένου και εκπαιδευμένου δυναμικού σε εθνικό και διεθνές επίπεδο για την αντιμετώπιση υγειονομικών κρίσεων, η ίδρυση χρηματοδοτικού μηχανισμού για τον συντονισμό πόρων, καθώς και η δημιουργία παγκόσμιου δικτύου εφοδιαστικής αλυσίδας και logistics.
Το κείμενο περιλαμβάνει επίσης ρήτρα που διασφαλίζει την εθνική κυριαρχία των κρατών-μελών στον τομέα της δημόσιας υγείας. Ρητά αναφέρεται ότι ο ΠΟΥ δεν αποκτά εξουσία να επιβάλλει, να τροποποιεί ή να υπαγορεύει νομοθεσία ή πολιτικές σε εθνικό επίπεδο, ούτε να υποχρεώνει τα κράτη σε συγκεκριμένες ενέργειες όπως περιορισμούς μετακινήσεων, υποχρεωτικούς εμβολιασμούς ή εφαρμογή lockdown.
Το Προεδρείο της INB, στο οποίο συμμετείχαν εκπρόσωποι από τη Νότια Αφρική, τη Γαλλία, τη Βραζιλία, την Αίγυπτο, την Ταϊλάνδη και την Αυστραλία, είχε την ευθύνη συντονισμού των διαπραγματεύσεων. Στο παρελθόν συμμετείχαν και στελέχη από την Ιαπωνία και τις Κάτω Χώρες. Ο ΠΟΥ σημειώνει πως στη διαδικασία υπήρξε συνεχής υποστήριξη από τη Γραμματεία του Οργανισμού.
Σύμφωνα με εκπροσώπους της διαπραγματευτικής ομάδας, το αποτέλεσμα αντικατοπτρίζει την κοινή πρόθεση των κρατών να ενισχύσουν την ισότητα, την παγκόσμια ασφάλεια υγείας και την διεθνή συνεργασία απέναντι σε μελλοντικές απειλές. Ειδική αναφορά γίνεται στη σημασία της προσέγγισης «Μία Υγεία» για την πρόληψη πανδημιών και την ανάγκη για ταχύτερη και δικαιότερη αντίδραση σε μελλοντικά υγειονομικά περιστατικά.
Το INB συγκροτήθηκε σε ειδική σύνοδο της Παγκόσμιας Συνέλευσης Υγείας το 2021, με συμμετοχή κρατών-μελών και εκπροσώπων διεθνών οργανισμών, του ιδιωτικού τομέα και της κοινωνίας των πολιτών. Στη σύνοδο του Ιουνίου 2024, οι κυβερνήσεις δεσμεύθηκαν να ολοκληρώσουν τις διαπραγματεύσεις μέσα σε ένα έτος. Η τελική απόφαση για την υιοθέτηση της συμφωνίας αναμένεται να ληφθεί στην επερχόμενη Παγκόσμια Συνέλευση Υγείας, που ξεκινά στις 19 Μαΐου 2025.
