Η Χρυσέλλα Λαγαρία, CEO & Co-Founder της Black Light, μιλάει για τον τρόπο με τον οποίο συμβάλλει η συγκεκριμένη επιχείρηση στην αλλαγή της αντίληψης της κοινωνίας για την αναπηρία. Αναφέρεται, παράλληλα, στο ζήτημα της ένταξης ατόμων με αναπηρία στον εργασιακό χώρο, στις κύριες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι επιχειρήσεις όταν προσπαθούν να γίνουν πιο προσβάσιμες και στον ρόλο της τεχνολογίας, τονίζοντας πως έχει ζήσει «μικρά και μεγαλύτερα θαύματα εξαιτίας της τεχνολογικής προόδου». Υπογραμμίζει, χαρακτηριστικά, πως «η αναπηρία φαίνεται να αποτελεί συχνά εμπόδιο, αλλά όλες μαζί έχουμε τη δύναμη να αλλάξουμε το τοπίο που μας περιβάλλει».
Πώς η Black Light συμβάλλει στην αλλαγή της αντίληψης της κοινωνίας για την αναπηρία;
Στην Black Light, πιστεύουμε ότι είναι αναγκαίο κανείς να μιλά με τις πράξεις και όχι μόνο με τα λόγια του. Γι’ αυτό, είμαστε μια εταιρεία που ιδρύθηκε από τυφλά άτομα, το δυναμικό μας αποτελούν στην πλειοψηφία τους γυναίκες, ενώ στους βασικούς μας στόχους είναι η δημιουργία θέσεων για τυφλούς εργαζόμενους. Παράλληλα, όλες οι υπηρεσίες μας έχουν ως γνώμονα την άρση των στερεοτύπων και την αλλαγή κουλτούρας και αντίληψης ως προς την αναπηρία.
Από το 2018, υλοποιούμε B2B εκπαιδεύσεις για τον κλάδο του retail, workshops με στόχευση το accessibility στο product development, πραγματοποιούμε audit ιστοσελίδων και πολλά άλλα, όπως εκπαιδεύσεις που αφορούν και τις διαφημιστικές εταιρείες ως προς την συμπεριληπτική επικοινωνία, αλλά και καμπάνιες μέσω newsletter ή social media. Σε κάθε υπηρεσία/εκπαίδευση που θα σχεδιάσουμε, στόχος μας είναι να δημιουργηθεί ένα πραγματικό και ουσιαστικό αποτύπωμα που θα φανεί στην πορεία χρήσιμο τόσο στα τυφλά άτομα που θα βιώσουν σταδιακά την αλλαγή, όσο και στους ανθρώπους που θα εκπαιδευτούν και θα γίνουν μέρος της αλλαγής που συντελείται όταν τροποποιείται κάτι που ξέρουμε – ή πιστεύουμε ότι το ξέρουμε.
Ταυτόχρονα με ό,τι κάνουμε σε business επίπεδο στην Black Light, πραγματοποιούμε σχολικές επισκέψεις εξοικείωσης με την τυφλότητα και δεν σταματάμε σχεδόν καθημερινά να τροφοδοτούμε τα social media και το internet με αρθρογραφία και post που ενημερώνουν ή φέρνουν νέες πληροφορίες γύρω από την αναπηρία. Με αυτούς τους τρόπους, πιστεύουμε ότι, αφενός, αντιμετωπίζουμε την ανάγκη αλλαγής της αντίληψης γύρω από την αναπηρία, αφετέρου, δίνουμε και ένα μήνυμα στον κόσμο πως για να αλλάξουν τα ζητήματα, χρειάζονται ολιστική προσέγγιση από τους φορείς της κάθε αλλαγής.
Ποιες είναι οι βασικές δεξιότητες και γνώσεις που προσπαθείτε να μεταδώσετε μέσω των εκπαιδευτικών σας υπηρεσιών;
Στην επιχείρησή μας, λατρεύουμε πραγματικά την αλληλεπίδραση με εκπαιδευόμενες και εκπαιδευόμενους γιατί ζούμε την απόλυτη ευτυχία: κάθε χώρος, είτε είναι ένα super market, ένα κατάστημα τεχνολογίας, μια γκαλερί έργων τέχνης, είτε ένα καφέ ή κατάστημα ρούχων, μετατρέπεται ξαφνικά σε έναν τόπο μάθησης και ανταλλαγής εμπειριών και ιδεών.
Στις εκπαιδεύσεις και στα workshops μας, δίνουμε ιδιαίτερη σημασία στην ενεργοποίηση δεξιοτήτων όπως αυτή του ομαδικού πνεύματος, της καλλιέργειας ασφάλειας και εμπιστοσύνης, καθώς και της ικανότητας κριτικής σκέψης και ιεράρχησης αναγκών. Εκπαιδεύουμε τους συμμετέχοντες στα στάδια μιας σωστής και συμπεριληπτικής εξυπηρέτησης, στην έννοια της κατανόησης της λεγόμενης αλυσίδας προσβασιμότητας και, φυσικά, στη σωστή ορολογία γύρω από την αναπηρία. Μέσα, επίσης, από τις βιωματικές μας ασκήσεις, ενεργοποιούμε την ενσυναίσθηση, που συνοδεύεται με συζητήσεις που οδηγούν στην πραγματική κατανόηση του γιατί χρειάζεται να «δούμε» την αναπηρία αλλιώς, δίνοντας ταυτόχρονα πρακτικά παραδείγματα για το πόσο «συμφέρει» αυτό και τις ίδιες τις επιχειρήσεις και τους εργαζόμενους.
Μέσω επίσης της αλληλεπίδρασης τυφλών εκπαιδευτών και βλεπόντων εκπαιδευομένων, αυξάνουμε τα ερεθίσματα που δέχονται σχετικά με την οπτική αναπηρία και ενισχύουμε την κριτική σκέψη που οδηγεί σε ερωτήματα και γόνιμη συζήτηση. Παράλληλα, μέσω διαδραστικών παιχνιδιών ερωτήσεων, ενεργοποιούμε τα αντανακλαστικά της άμεσης και αυθόρμητης σκέψης και καλλιεργούμε την υγιή άμιλλα και τον ανταγωνισμό μεταξύ τους.
Ποια η γνώμη σας για την ένταξη ατόμων με αναπηρία στον εργασιακό χώρο στην Ελλάδα; Σε τι σημείο βρισκόμαστε σήμερα και τι αλλαγές ή βελτιώσεις χρειάζεται να γίνουν;
Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία από το Παρατηρητήριο Θεμάτων Αναπηρίας, μόνο το 23% των ατόμων ηλικίας από 20 έως 64 ετών απασχολούνται. Καταλαβαίνουμε, λοιπόν, ότι η ανεργία στην συγκεκριμένη κατηγορία πολιτών είναι στα ύψη και υπάρχουν πολλά που πρέπει να γίνουν.
Θέλουμε να «ρίξουμε» τα ΑμεΑ στην αγορά εργασίας, αλλά χωρίς τα εφόδια που πολύ πιο εύκολα έχουν διαθέσιμα τα μη ανάπηρα άτομα. Με τα εκπαιδευτικά εργαλεία συχνά να μην είναι ούτε προσβάσιμα ούτε φιλικά, τα CV των ανάπηρων ατόμων καταλήγουν να είναι ελάχιστα ελκυστικά και, σε συνδυασμό με τις αλλαγές που οι επαγγελματίες νιώθουν πως πρέπει να κάνουν είτε στις διαδικασίες είτε στο δομημένο περιβάλλον, η πρόσληψη μοιάζει σενάριο επιστημονικής φαντασίας.
Το κράτος, λοιπόν, έχει μεγάλη ευθύνη και καλείται να παίξει καθοριστικό ρόλο εδώ. Πρέπει, αφενός, να ενισχυθούν τα προγράμματα της ΔΥΠΑ, μέσα από τα οποία καλύπτονται οι μισθολογικές εισφορές προς ΑμεΑ εργαζόμενους σε συμβάσεις που θα μπορούν ευκολότερα να ανανεώνονται και με ποσοστό κάλυψης που θα είναι πιο ελκυστικό για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Αφετέρου, να γίνει η πρόσβαση στις πανεπιστημιακές σπουδές ισότιμη στην πράξη, ακολουθώντας κοινά μοντέλα και δείκτες παρακολούθησης ως προς την προσβασιμότητα.
Χρειάζεται, επίσης, να δοθούν κίνητρα και διευκολύνσεις σε φορείς και οργανισμούς που θέλουν να ασχοληθούν και να εντάξουν προγράμματα που θα συντονίζονται από ανάπηρα άτομα με τα κατάλληλα προσόντα και θα εστιάζουν στην ψηφιακή κατάρτιση ανέργων με αναπηρία. Και φυσικά, πρέπει οι επιχειρήσεις να αλλάξουν τις πολιτικές που χαράσσουν, εντάσσοντας ανάπηρα άτομα στο δυναμικό τους, όχι ως μεμονωμένες κινήσεις προβολής και marketing, αλλά σαν μια σταθερή μετακίνηση προς μια κατηγορία εργαζόμενων με πάρα πολλά θετικά στοιχεία και με δεξιότητες που μπορούν να βοηθήσουν στην κερδοφορία των επιχειρήσεων.
Στην Black Light, έχουμε παράσχει συμβουλευτική καθοδήγηση σε εταιρείες που έχουν δείξει ενδιαφέρον για την ένταξη ανάπηρων εργαζόμενων και έχουμε δει πως συχνά οι οργανισμοί αυτοί κοστολογούν υπερβολικά τη συγκεκριμένη διαδικασία, αναλογικά με το τι θα επιστρέψει σε εκείνους. Γεγονός που καταδεικνύει πως υπάρχουν πολλά που δεν γνωρίζουν για τις πρακτικές και αποτελεσματικές λύσεις που υπάρχουν στην αγορά σήμερα και καθιστούν τις αλλαγές στο δομημένο περιβάλλον πολύ πιο εφικτές από όσο συχνά νομίζουν.
Και φυσικά, τίποτα για την αναπηρία δεν πρέπει να σχεδιάζεται ή να υλοποιείται χωρίς τα ανάπηρα άτομα να έχουν ενεργή συμμετοχή σε όλα τα στάδια της διαδικασίας.
Ποιες είναι οι κύριες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι επιχειρήσεις όταν προσπαθούν να γίνουν πιο προσβάσιμες; Και ποια η κατάσταση που υπάρχει σήμερα;
Είναι γεγονός πως η διαδρομή προς την προσβασιμότητα συναντά από μόνη της εμπόδια. Μπαίνοντας (ως επιχειρηματίας και η ίδια) στα παπούτσια τους, βλέπω πως δεν υπάρχουν κίνητρα που να τις «σπρώχνουν» προς το να γίνουν πιο προσβάσιμες. Ένα σημαντικό στοιχείο που λείπει είναι η θέσπιση συγκεκριμένων κριτηρίων ως προς το πότε θεωρούμε μια επιχείρηση προσβάσιμη σε κάθε αναπηρία, ενώ δεν υπάρχει κάποια κρατική πιστοποίηση αυτή τη στιγμή, την οποία να μπορούμε να λάβουμε όλοι όσοι ασχολούμαστε με αυτά τα πεδία, ενισχύοντας, έτσι, και τις αποφάσεις που συχνά κάποιο στέλεχος προσπαθεί να φέρει μέσα στην εταιρεία του και ίσως συναντά εμπόδια.
Σημαντικό ζήτημα, επίσης, αποτελεί η έλλειψη των πραγματικών και ολοκληρωμένων στατιστικών σχετικά με τον αριθμό των ανάπηρων ατόμων στη χώρα μας. Είναι ένα ζήτημα που ελπίζω ειλικρινά -και πρέπει- να λυθεί με την επόμενη απογραφή, όποτε αυτή γίνει. Αν και η βελτίωση ως προς την προσβασιμότητα δεν πρέπει να γίνει με κριτήριο τους πολλούς, είναι σημαντικό όλοι όσοι θέλουν να εμπλακούν να γνωρίζουν τα πραγματικά νούμερα ανά περιοχή, για να μπορεί π.χ. να γίνει προτεραιοποίηση στις παρεμβάσεις τους και στις αλλαγές που θα κάνουν εσωτερικά.
Πάνω από όλα, όμως, οι πιο καινοτόμοι άνθρωποι που βρίσκονται σε κάθε επιχείρηση έχουμε καταγράψει ότι συχνά δυσκολεύονται να εξηγήσουν το αυτονόητο: γιατί και σε τι χρειάζεται να γίνουν περισσότερο προσβάσιμοι και συμπεριληπτικοί. Σε αυτό θα μπορούσαν να βοηθήσουν στοχευμένες καμπάνιες ενημέρωσης σε καθαρά business επίπεδο.
Σήμερα, ίσως και με τη σταδιακή ενσωμάτωση των ESG κριτηρίων για μεγάλες τουλάχιστον επιχειρήσεις, αλλά και με την εξωστρέφεια που φαίνεται να βιώνει η ίδια η αναπηρία, βλέπουμε μια μικρή μεν, σημαντική και ελπιδοφόρα δε μετακίνηση ορισμένων εταιρειών από αρκετούς και διαφορετικούς κλάδους προς την πιο… προσβάσιμη εκδοχή τους. Γεγονός που φέρνει μια αισιοδοξία και φυσικά ανοίγει και τον δρόμο προς τους υπόλοιπους.
Ποια είναι τα πιο σημαντικά βήματα για την προώθηση της ισότητας και της προσβασιμότητας στον επιχειρηματικό τομέα;
Ευτυχώς, έχουμε αρχίσει να κατανοούμε ως επιχειρήσεις ότι η ισότητα και η προσβασιμότητα είναι έννοιες που χρειάζονται οριζόντιες λύσεις και αφορούν πολύ μεγαλύτερες ομάδες ανθρώπων από όσες πιστεύαμε παλαιότερα. Είναι, όμως, αναγκαίο να αντιληφθούμε πως στο κέντρο της στρατηγικής για να πετύχουμε περισσότερη ισότητα και προσβασιμότητα στους εργασιακούς μας χώρους, πρέπει να τοποθετούνται άτομα που έχουν βιώσει την ανισότητα και την έλλειψη πρόσβασης λόγω ταυτότητας φύλου, σεξουαλικού προσανατολισμού, αναπηρίας, κλπ.
Σε προσωπικό επίπεδο, ποιο είναι το πιο χρήσιμο «μάθημα», αν θέλετε, που έχετε πάρει από την πορεία σας ως γυναίκα επιχειρηματίας με αναπηρία – και που είναι σημαντικό να μεταδώσουμε στους αναγνώστες μας;
Σ’ αυτό το ταξίδι της επιχειρηματικότητας που βιώνω τα τελευταία χρόνια, κάθε μέρα σχεδόν παίρνω και από ένα μάθημα. Το μεγαλύτερο όμως νομίζω πως είναι ότι είμαστε οι άνθρωποι με τους οποίους επιλέγουμε να μοιραστούμε το ταξίδι αυτό. Έχω δοκιμάσει χαρές και απογοητεύσεις, έχω δει τους στόχους που βάζουμε να υλοποιούνται ή να χρειάζονται επανασχεδιασμό, αλλά το σημαντικότερο από όλα για εμένα είναι πως αξίζει και με το παραπάνω η κάθε ώρα που έχουμε αφιερώσει ως ομάδα στο recruiting νέων ανθρώπων που φέρνουν μαζί τους μια κουλτούρα πιο κοντά στη συμπερίληψη και στην ισότητα που εμείς πρεσβεύουμε.
Να μη φοβόμαστε το πιθανό ρίσκο και να εμπιστευόμαστε την ομάδα μας, νομίζω είναι από τα πιο πολύτιμα μαθήματα που έχω πάρει. Βαδίζοντας προς τα 43 άλλωστε, μπορώ να πω με σιγουριά ότι η δική μου γενιά δεν το πήρε αυτό ιδιαίτερα από τις προηγούμενες, επομένως με ενδιαφέρει πολύ να το καλλιεργώ από την πλευρά μου. Σε τελική ανάλυση, οφείλουμε να ανοίγουμε πρώτες τους δρόμους που θέλουμε να ακολουθήσουν και οι άλλοι.
Με καινοτόμες εξελίξεις όπως η τεχνητή νοημοσύνη, ποιος είναι κατά τη γνώμη σας ο ρόλος της τεχνολογίας στην υποστήριξη των ατόμων με αναπηρία;
Πρόσφατα, ο Τζέφρι Χίντον εξέφρασε την ανησυχία του για το που βαδίζει πλέον η αλματώδης πρόοδος της τεχνητής νοημοσύνης και ποιους κινδύνους αυτό ελλοχεύει. Το ακούω πολύ προσεκτικά αυτό, όμως δεν μπορώ να μην σκεφτώ πόσο πολύ άλλαξε τη ζωή των ανάπηρων ατόμων πρώτα η τεχνολογία και πλέον το AI. Μέχρι πριν από μόλις 13 χρόνια, ένα κωφό άτομο δεν μπορούσε να παραγγείλει εύκολα και αυτόνομα delivery, ενώ μόλις το 2009 τα τυφλά άτομα μπόρεσαν να έχουν access στα smartphone.
Τα τελευταία χρόνια, οι τεχνολογικοί κολοσσοί ασχολήθηκαν πολύ πιο σοβαρά με το accessibility στα λειτουργικά τους συστήματα, τα social media είναι επίσης σε πολύ καλό δρόμο, αυτό επομένως μας οδήγησε στην αυτονομία που φέρνει και πολύ περισσότερες επαγγελματικές ευκαιρίες. Σχετικά με το AI, αν είναι μια φορά κέρδος για τους υπόλοιπους, για τα ανάπηρα άτομα αυτό λειτουργεί πολλαπλασιαστικά. Μάλιστα, όλο και περισσότερες εφαρμογές όπως το «Be my Eyes» ενσωματώνουν το AI στις υπηρεσίες που παρέχουν σε σχέση με περιγραφές εικόνων για τυφλούς χρήστες.
Προσωπικά, ξέρω καλά πως δεν θα ήμουν επιχειρηματίας αν δεν υπήρχε η τεχνολογία στη ζωή μου. Όλα τα πράγματα χρειάζονται οριοθέτηση και δεν θέλω να φανταστώ ένα αύριο γεμάτο ανασφάλεια και ψευδείς πληροφορίες, όμως σε ό,τι με αφορά, έχω ζήσει μικρά και μεγαλύτερα θαύματα εξαιτίας της τεχνολογικής προόδου.
Κλείνοντας, ποιες συμβουλές θα δίνατε σε γυναίκες με αναπηρία που θέλουν να δραστηριοποιηθούν στο επιχειρείν ή να χαράξουν τη δική τους επιτυχημένη επαγγελματική πορεία;
Γνωρίζοντας τη δύναμη των γυναικών αλλά και την ανάγκη ολόκληρης της κοινωνίας να τις ενσωματώσει, χαίρομαι ιδιαίτερα όταν συναντώ προσωπικά ή ακούω για γυναίκες που είναι ανάπηρες και δοκιμάζουν να επιχειρήσουν. Αυτό που θα τις προέτρεπα είναι να εκμεταλλευτούν τα οφέλη της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας, συμβάλλοντας έτσι στην ανάπτυξη του συγκεκριμένου κλάδου, αλλά και επειδή είναι ένα πεδίο που εξ αρχής σε τοποθετεί ως ηγέτιδα μιας ομάδας που μπορεί να σε βοηθήσει να ξεκινήσεις.
Ως Χρυσέλλα, συνάντησα αρκετές αμφισβητήσεις όταν ξεκινούσαμε σχετικά με το τι θα κατάφερνα ή για ποιο λόγο δεν επιλέξαμε τον δρόμο των μη κυβερνητικών οργανώσεων αντί του σκληρού πεδίου της επιχειρηματικότητας και άκουσα αρκετές φορές το «τι θα καταφέρει τώρα η κοπελίτσα;». Σε αυτές τις περιπτώσεις κλείνουμε τα αυτιά μας και προχωράμε. Έχει μεγάλη σημασία για όποια γυναίκα θέλει να μπει στη διαδικασία της επιχειρηματικότητας να έχει μια συγκεκριμένη ιδέα στο μυαλό της, ένα όραμα που την εμπνέει και την καθοδηγεί.
Δεν υπάρχει λόγος κάποια γυναίκα να περιμένει πότε θα νιώσει απόλυτα έτοιμη για να κάνει το βήμα προς την επιχειρηματικότητα ή την αναζήτηση δουλειάς. Ποτέ δεν θα είναι όλα με το μέρος μας, ποτέ δεν θα νιώθουμε εντελώς σταθερά τα βήματά μας μέχρι να ξεκινήσουμε.
Οι ανάπηρες γυναίκες ξέρουμε πολύ καλά από εμπόδια που αφορούν τόσο την αναπηρική όσο και την γυναικεία μας ταυτότητα. Μπαίνοντας στην επιχείρηση κάποιου άλλου ή ιδρύοντας τη δική μας, όλα αυτά τα εμπόδια που έχουμε αντιμετωπίσει μπορούν να χρησιμεύσουν ώστε να μας μετατρέψουν σε ευρηματικές, αποφασιστικές και επίμονες επαγγελματίες που ταυτόχρονα όμως έχουν ενδιαφέρον στο ανθρώπινο κομμάτι της επιχειρηματικότητας.
Στην Black Light, ως γυναικοκρατούμενη επιχείρηση και ως επαγγελματίες που έχουμε και εμείς βρει υποστήριξη από γυναίκες, είμαστε πάντα διαθέσιμες για νεότερες στον επαγγελματικό χώρο γυναίκες που μπορεί να χρειάζονται κάποιες συμβουλές ως προς την πορεία τους.
Η αναπηρία φαίνεται να αποτελεί συχνά εμπόδιο, αλλά όλες μαζί έχουμε τη δύναμη να αλλάξουμε το τοπίο που μας περιβάλλει.
Η συνέντευξη δημοσιεύθηκε στην ψηφιακή έκδοση Women in Digital
