Έκθεση του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) για την πρόοδο της Τεχνητής Νοημοσύνης στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αποτυπώνει αξιοσημείωτες επιδόσεις για την Ελλάδα. Η χώρα καταγράφεται να ξεπερνά τον παγκόσμιο μέσο όρο στη διείσδυση δεξιοτήτων ΤΝ. Παράλληλα, τα στοιχεία της έκθεσης τοποθετούν την Ελλάδα μεταξύ των κρατών μελών με την υψηλότερη αναφερόμενη αξιοποίηση κονδυλίων του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF) για πρωτοβουλίες ΤΝ, κυρίως για τη δημιουργία ευνοϊκών συνθηκών. Ωστόσο, η έκθεση του ΟΟΣΑ επισημαίνει ένα κεντρικό παράδοξο: παρά την υψηλή αυτή συγκέντρωση ταλέντων, η Ελλάδα, μαζί με την Ιταλία και την Ουγγαρία, αντιμετωπίζει ταυτόχρονα εκροή εξειδικευμένου προσωπικού στον τομέα της ΤΝ.
Αυτή η δυναμική αποτυπώνεται στο εθνικό σχέδιο δράσης, καθώς η έκθεση καταγράφει τη δημοσίευση, εντός του 2024, του κειμένου «A Blueprint for Greece’s AI Transformation», το οποίο σηματοδοτεί την πρώτη φάση για τη θέσπιση εθνικής στρατηγικής. Όπως σημειώνεται, το σχέδιο αυτό συντονίστηκε από τη Συμβουλευτική Επιτροπή Υψηλού Επιπέδου για την ΤΝ, η οποία συστάθηκε τον Νοέμβριο του 2023 υπαγόμενη στο Γραφείο του Πρωθυπουργού. Η προβλεπόμενη δομή διακυβέρνησης ορίζει το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης ως τον κεντρικό συντονιστή, με την πολιτική εποπτεία να ανατίθεται στην Εθνική Διυπουργική Επιτροπή ΤΝ. Προβλέπεται η σύσταση Εθνικής Εποπτικής Αρχής ΤΝ για την ευθυγράμμιση με τον ευρωπαϊκό κανονισμό (EU AI Act), ενώ το διεπιστημονικό εργαστήριο AI Politeia και η Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής και Τεχνοηθικής αναμένεται να αναλάβουν συμβουλευτικό ρόλο. Η παρακολούθηση της προόδου, αναφέρει η έκθεση, θα διεξάγεται από ένα ειδικό Παρατηρητήριο ΤΝ.
Ο ελληνικός οδικός χάρτης, όπως αποτυπώνεται στην ανάλυση, περιλαμβάνει έξι εμβληματικές δράσεις: 1) Η Ελλάδα να καταστεί πρότυπο έθνος στη διακυβέρνηση δεδομένων και την ετοιμότητα για την ΤΝ. 2) Η ίδρυση ενός ινστιτούτου έρευνας και εκπαίδευσης ΤΝ παγκόσμιας κλάσης. 3) Η ανάπτυξη μιας κεντρικής πλατφόρμας εκπαίδευσης ΤΝ. 4) Η ενίσχυση των οικοσυστημάτων ΤΝ γύρω από τα δεδομένα, την υπολογιστική ισχύ και τις επενδύσεις. 5) Η ανάπτυξη ενός εθνικού χώρου δεδομένων για την ελληνική γλώσσα και τον πολιτισμό. 6) Η έναρξη ενός παγκόσμιου φόρουμ δεοντολογίας για την ΤΝ.
Σύμφωνα με την έκθεση, η υλοποίηση της στρατηγικής βασίζεται σε πολλαπλές πηγές χρηματοδότησης, καθώς ο κύριος τόμος της έκθεσης διευκρινίζει ότι η Ελλάδα δεν διαθέτει «προϋπολογισμό αφιερωμένο για τη στρατηγική ΤΝ». Η χρηματοδότηση προέρχεται από εθνικές πηγές, όπως το Ταμείο Φαιστός και το ΕΣΠΑ 2021-2027, ευρωπαϊκές, κυρίως από το Ταμείο Ανάκαμψης (RRF), καθώς και από ιδιωτικά κεφάλαια. Στις υποδομές, καταγράφεται επένδυση 976 εκατομμυρίων ευρώ σε νέο συγκρότημα κέντρων δεδομένων. Παράλληλα, δρομολογείται το έργο DAEDALUS για την ανάπτυξη νέου συστήματος υπερυπολογιστή, προϋπολογισμού 42 εκατομμυρίων ευρώ, με το 65% της χρηματοδότησης να προέρχεται από το RRF.
Στο πλαίσιο αυτό, ο ΟΟΣΑ σημειώνει ότι η Ελλάδα δημιουργεί το Pharos AI Factory, μία από τις επτά αντίστοιχες δομές (AI Factories) στην Ευρωπαϊκή Ένωση, που θα λειτουργεί ως επιταχυντής (accelerator) για νεοφυείς επιχειρήσεις ΤΝ, με προϋπολογισμό 30 εκατομμυρίων ευρώ. Η δομή αυτή θα αξιοποιήσει την υποδομή του υπερυπολογιστή DAEDALUS. Στον τομέα της έρευνας, η έκθεση αναφέρει ότι η μονάδα «Αρχιμήδης» στο Ερευνητικό Κέντρο «Αθηνά» ενισχύεται με 21 εκατομμύρια ευρώ, επίσης από το Ταμείο Ανάκαμψης.
Άλλες σημαντικές επενδύσεις σε υποδομές που καταγράφονται από τον Οργανισμό περιλαμβάνουν 109,1 εκατομμύρια ευρώ για την αναβάθμιση του κυβερνητικού Υβριδικού Υπολογιστικού Νέφους (Hybrid Cloud), εκ των οποίων τα 88 εκατομμύρια προέρχονται από το RRF, και 76,6 εκατομμύρια ευρώ για την αναβάθμιση του Εθνικού Δικτύου Υποδομών Τεχνολογίας και Έρευνας (GRNET). Η έκθεση επιβεβαιώνει επίσης τη συμμετοχή της Ελλάδας στο Σημαντικό Έργο Κοινού Ευρωπαϊκού Ενδιαφέροντος (IPCEI) για τη Μικροηλεκτρονική και τις Τεχνολογίες Επικοινωνιών (IPCEI ME/CT), καθώς και την ελληνική συμμετοχή στην Κοινή Επιχείρηση EU Chips (Chips JU) με 7,8 εκατομμύρια ευρώ. Σημειώνεται ότι η χώρα «υποστηρίζει ενεργά» την υποδομή δεδομένων Gaia-X.
Για την υποστήριξη του ιδιωτικού τομέα, η έκθεση παραθέτει την πρωτοβουλία «Ψηφιακός Μετασχηματισμός ΜμΕ», με συνολικό προϋπολογισμό 342 εκατομμύρια ευρώ που χρηματοδοτείται πλήρως από το RRF, παρέχοντας vouchers σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Επιπλέον, το ταμείο EquiFund II, ύψους 200 εκατ. ευρώ, στηρίζει κεφαλαιακά τις νεοφυείς επιχειρήσεις. Το οικοσύστημα συμπληρώνεται από επτά Ευρωπαϊκούς Κόμβους Ψηφιακής Καινοτομίας (EDIHs), με την έκθεση να διευκρινίζει τον ρόλο του Smart Attica EDIH, το οποίο προσφέρει εκπαίδευση στην ΤΝ για τη γεωργία ακριβείας.
Στον τομέα των δεξιοτήτων, πέραν της υψηλής κατάταξης στη διείσδυση, ο ΟΟΣΑ καταγράφει δράσεις όπως το πρόγραμμα 30,1 εκατομμυρίων ευρώ από το RRF για εξοπλισμό ρομποτικής και STEM στα σχολεία, τον Εθνικό Διαγωνισμό Τεχνητής Νοημοσύνης (NAIC) και το πρόγραμμα ReGeneration. Επιπλέον, σημειώνεται ότι η Δημόσια Υπηρεσία Απασχόλησης (ΔΥΠΑ) προσφέρει προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης στην ΤΝ για την περιβαλλοντική παρακολούθηση και τη βιώσιμη γεωργία.
Ιδιαίτερη μνεία γίνεται από τον ΟΟΣΑ στην εφαρμογή της ΤΝ στον ελληνικό δημόσιο τομέα. Στην έκθεση αναφέρεται ότι το Ελληνικό Κτηματολόγιο είναι η πρώτη ελληνική κρατική υπηρεσία που χρησιμοποιεί ΤΝ από το 2024, αυτοματοποιώντας την ανάγνωση και κατηγοριοποίηση συμβολαίων ιδιοκτησίας. Σύμφωνα με τα στοιχεία, η παρέμβαση αυτή μείωσε τον χρόνο εκτίμησης συναλλαγών από «αρκετές ώρες» σε «λιγότερο από 10 λεπτά», ενώ ταυτόχρονα το κόστος ανά εκτίμηση μειώθηκε από 15 ευρώ σε μόλις 0,11 ευρώ. Άλλες πρωτοβουλίες περιλαμβάνουν το πιλοτικό πρόγραμμα ρυθμιστικού περιβάλλοντος δοκιμών (regulatory sandbox) «GovTech AI Sandbox» και τη συμμετοχή στο ευρωπαϊκό έργο AI4Deliberation για την αυτόματη σύνοψη σχολίων πολιτών στην πλατφόρμα opengov.gr.
Στους υπόλοιπους τομεακούς πυλώνες, ο ΟΟΣΑ σημειώνει ότι στον τομέα της υγείας η κύρια πρόκληση παραμένει η διασύνδεση των «απομονωμένων» συστημάτων δεδομένων. Η Ελλάδα, όπως αναφέρεται, αντιμετωπίζει το ζήτημα μέσω της ανάπτυξης ενός Ψηφιακού Νομοθετικού Πλαισίου για την Υγεία και του Εθνικού Πλαισίου Διαλειτουργικότητας eHealth (NeHIF), με το ΚΕΤΕΚΝΥ να ηγείται της τυποποίησης. Η έκθεση επισημαίνει συγκεκριμένες ελληνικές εφαρμογές, όπως η start-up Advantis Medical Imaging, που χρησιμοποιεί ΤΝ για την ανάλυση μαγνητικών τομογραφιών εγκεφάλου, καθώς και η Μετεωρολογική Επιχειρησιακή Μονάδα που ανέλυσε δεδομένα για την εξάπλωση του COVID-19. Επίσης, επιβεβαιώνεται η συμμετοχή της χώρας στις διασυνοριακές πρωτοβουλίες 1+ Million Genomes (1+MG), Genomic Data Infrastructure (GDI) και ELIXIR.
Η ελληνική στρατηγική, όπως πλαισιώνεται στην έκθεση, εντάσσεται στο ευρύτερο Συντονισμένο Σχέδιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το οποίο στοχεύει σε ετήσιες επενδύσεις 20 δισεκατομμυρίων ευρώ έως το 2030. Η γενική έκθεση του ΟΟΣΑ επισημαίνει ότι η παρακολούθηση αυτών των επενδύσεων παραμένει «πρόκληση», καθώς λιγότερα από τα μισά κράτη μέλη της ΕΕ διαθέτουν ειδικούς, διακριτούς προϋπολογισμούς. Παρόλο που 24 από τα 27 κράτη μέλη έχουν υιοθετήσει εθνικές στρατηγικές, η παρακολούθηση και η αξιολόγησή τους «ποικίλλει ευρέως». Για την αντιμετώπιση αυτού, ο ΟΟΣΑ τονίζει ότι «η θέσπιση κοινών δεικτών σε επίπεδο ΕΕ θα ενίσχυε τη συγκρισιμότητα».
Το πλέον κρίσιμο έλλειμμα που καταγράφει ο ΟΟΣΑ σε ευρωπαϊκό επίπεδο εντοπίζεται στο ανθρώπινο δυναμικό. Οι προσπάθειες προσέλκυσης ταλέντων στην ΤΝ κρίνονται ως «περιορισμένες» και «πρωτίστως εστιασμένες στον ακαδημαϊκό χώρο». Η έκθεση κάνει λόγο για «σημαντικό κενό» στην κάλυψη των ευρύτερων αναγκών του εργατικού δυναμικού, αναφέροντας ότι μόνο μία χώρα σε ολόκληρη την ΕΕ ανέφερε την ύπαρξη πρωτοβουλίας για την υποστήριξη μη ακαδημαϊκών ιδρυμάτων στην πρόσληψη επαγγελματιών ΤΝ.
Η υιοθέτηση της ΤΝ από τον επιχειρηματικό κόσμο στην ΕΕ, συνεχίζει η έκθεση, παραμένει «άνιση», ειδικά μεταξύ των Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων (ΜμΕ), παρά τις προσπάθειες υποστήριξης μέσω του δικτύου των Ευρωπαϊκών Κόμβων Ψηφιακής Καινοτομίας (EDIHs). Οι τομείς της υγειονομικής περίθαλψης και του δημόσιου τομέα αποτελούν τις συχνότερες προτεραιότητες στις εθνικές στρατηγικές, όμως η πρόοδος παρεμποδίζεται από κοινές προκλήσεις, όπως οι κατακερματισμένες πολιτικές και τα ανεπαρκή πλαίσια ανταλλαγής δεδομένων.
Τέλος, η έκθεση του ΟΟΣΑ σημειώνει ότι, ενώ τα κράτη μέλη ενισχύουν την παραγωγή ημιαγωγών για να μειώσουν τις εξαρτήσεις, η διασυνοριακή συνεργασία στην έρευνα ΤΝ παραμένει «περιορισμένη». Επίσης, κρίνονται ως «περιορισμένες» οι προσπάθειες που καταβάλλονται για την αντιμετώπιση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος που προκαλεί η αυξημένη κατανάλωση ενέργειας της ίδιας της τεχνολογίας ΤΝ.
