Η Έκθεση για το Παγκόσμιο Εμπόριο του 2024 από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ) παρουσιάζει τον σημαντικό ρόλο του εμπορίου στη μείωση των ανισοτήτων εισοδήματος ανάμεσα στις οικονομίες, από τότε που ιδρύθηκε ο ΠΟΕ, πριν από 30 χρόνια.
Σύμφωνα με τη συγκεκριμένη έκθεση, το παγκόσμιο εμπόριο συνέβαλε σε μια εντυπωσιακή αύξηση του κατά κεφαλήν εισοδήματος κατά περίπου 65% από το 1995 έως το 2023, ενώ οι οικονομίες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος σχεδόν τριπλασίασαν τα κέρδη τους. Αυτές οι αυξήσεις είχαν σημαντικό αντίκτυπο στη μείωση της φτώχειας, της παιδικής θνησιμότητας και στη βελτίωση της πρόσβασης στην εκπαίδευση και την υγειονομική περίθαλψη.
Παρά τις σημαντικές αυτές εξελίξεις, η δημόσια συζήτηση γύρω από το εμπόριο και την ανάπτυξη συνεχίζει να εστιάζει στις ανισότητες που παραμένουν υψηλές σε πολλές χώρες. Η Έκθεση του ΠΟΕ για το 2024 επισημαίνει την ανάγκη για μια πιο ολοκληρωμένη στρατηγική, που να συνδυάζει το ανοιχτό εμπόριο με εσωτερικές πολιτικές στήριξης, προκειμένου να διασφαλιστεί η συμπερίληψη όλων των οικονομικών ομάδων.
Η Γενική Διευθύντρια του ΠΟΕ, Ngozi Okonjo-Iweala, τονίζει πως το σημαντικότερο δίδαγμα της έκθεσης είναι η επιβεβαίωση του ρόλου του εμπορίου στη μείωση της φτώχειας και την επίτευξη κοινής ευημερίας. Αν και έχει σημειωθεί πρόοδος, η Okonjo-Iweala παραδέχεται πως υπάρχουν ακόμη πολλά που μπορούν να γίνουν για να βελτιωθεί η λειτουργία του ΠΟΕ και να ωφεληθούν όσοι έχουν μείνει πίσω τα τελευταία 30 χρόνια παγκοσμιοποίησης.
Η έκθεση υπογραμμίζει τον ρόλο του εμπορίου στη σύγκλιση των εισοδημάτων μεταξύ των οικονομικά ασθενέστερων και πλουσιότερων χωρών. Κατά την περίοδο 1996-2021, οι οικονομίες με υψηλή συμμετοχή στο διεθνές εμπόριο παρουσίασαν ταχύτερους ρυθμούς ανάπτυξης, προσεγγίζοντας τα επίπεδα κατά κεφαλήν εισοδήματος των ανεπτυγμένων χωρών. Οι μεταρρυθμίσεις και η αυξημένη πρόσβαση στις διεθνείς αγορές ενίσχυσαν την παραγωγικότητα και την καινοτομία, συμβάλλοντας στην ταχύτερη ανάπτυξη αυτών των οικονομιών.
Ωστόσο, η διαδικασία σύγκλισης των εισοδημάτων έχει επιβραδυνθεί τα τελευταία χρόνια, ιδιαίτερα μετά την παγκόσμια οικονομική κρίση του 2007-08 και την πανδημία του COVID-19, η οποία έπληξε σε σημαντικό βαθμό τις φτωχότερες χώρες. Η έκθεση επισημαίνει ότι περίπου το 13% του παγκόσμιου πληθυσμού, κυρίως σε περιοχές όπως η Αφρική, η Λατινική Αμερική και η Μέση Ανατολή, αντιπροσωπεύουν χώρες που δεν κατάφεραν να ακολουθήσουν τον ίδιο ρυθμό ανάπτυξης με τις πλουσιότερες χώρες.
Ο ΠΟΕ αναγνωρίζει τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν αυτές οι οικονομίες, όπως οι υψηλοί δασμοί, η γεωγραφική απομόνωση, οι υποδομές και οι αδύναμοι θεσμοί, που περιορίζουν τη συμμετοχή τους στο διεθνές εμπόριο και την πρόσβασή τους σε ξένες επενδύσεις και νέες τεχνολογίες. Παρά την αυξημένη συμμετοχή στο διεθνές εμπόριο, πολλές από αυτές τις χώρες, που εξαρτώνται από εμπορεύματα, δυσκολεύονται να διαφοροποιήσουν την παραγωγή και τις εξαγωγές, γεγονός που περιορίζει τις προοπτικές βιώσιμης ανάπτυξης.
Η έκθεση βάζει, επίσης, στο στόχαστρο την αντίληψη ότι το εμπόριο αυξάνει τις ανισότητες εντός των χωρών. Ο ΠΟΕ παρουσιάζει δεδομένα από 157 οικονομίες, που δείχνουν ότι, ενώ η εισοδηματική ανισότητα παραμένει υψηλή, αυτή δεν συνδέεται άμεσα με το επίπεδο εμπορικής ανοικτότητας ή τον ανταγωνισμό από εισαγωγές. Αντίθετα, οι χώρες με μεγαλύτερη συμμετοχή στο διεθνές εμπόριο τείνουν να επιτυγχάνουν ταχύτερη οικονομική ανάπτυξη και μείωση της φτώχειας.
Η έκθεση αναγνωρίζει τη σημασία της διεθνούς συνεργασίας για την αντιμετώπιση των νέων προκλήσεων που προκύπτουν από την κλιματική αλλαγή, τις τεχνολογικές εξελίξεις και τις γεωπολιτικές εντάσεις. Καθώς η παγκόσμια οικονομία κατακερματίζεται, οι πιο ευάλωτες οικονομίες, που εξαρτώνται από την πρόσβαση στις ξένες αγορές, ενδέχεται να πληγούν περισσότερο. Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, ιδίως στις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες και τα μικρά νησιωτικά κράτη, αποτελούν ήδη μια σημαντική απειλή, καθώς οι οικονομίες τους έχουν περιορισμένη ικανότητα ανάκαμψης από φυσικές καταστροφές.
Σε αυτό το πλαίσιο, ο ΠΟΕ επισημαίνει την ανάγκη για μείωση του κόστους του εμπορίου, ως ένα απαραίτητο μέσο για την αξιοποίηση των ευκαιριών που μπορεί να προσφέρει το διεθνές εμπόριο. Η μείωση του κόστους στις υπηρεσίες, η γεφύρωση του ψηφιακού χάσματος και η προώθηση του εμπορίου ανανεώσιμων πηγών ενέργειας είναι κρίσιμες κινήσεις για την ενίσχυση των οικονομιών χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος. Παράλληλα, οι κανόνες του ΠΟΕ πρέπει να επικαιροποιηθούν για να αντικατοπτρίζουν την αυξανόμενη σημασία των υπηρεσιών και των ψηφιακών και πράσινων τομέων στην παγκόσμια οικονομία.
Ο ΠΟΕ αναγνωρίζει ότι το ανοιχτό εμπόριο από μόνο του δεν αρκεί για να επιτύχει συμπερίληψη για όλες τις χώρες. Απαιτείται μια συνολική στρατηγική, που να συνδυάζει το εμπόριο με υποστηρικτικές πολιτικές, όπως η επαγγελματική κατάρτιση, τα επιδόματα ανεργίας και η εκπαίδευση για την προετοιμασία ενός πιο εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού. Η αξιόπιστη υποδομή και οι χρηματοπιστωτικές αγορές, που να λειτουργούν αποτελεσματικά, είναι επίσης απαραίτητες για να διασφαλιστεί ότι οι καταναλωτές θα επωφεληθούν από τις χαμηλότερες τιμές που μπορεί να προσφέρει το εμπόριο.
Συνολικά, η Έκθεση του 2024 για το Παγκόσμιο Εμπόριο σκιαγραφεί έναν δυναμικό ρόλο για το εμπόριο στην παγκόσμια ανάπτυξη, τονίζοντας τις προκλήσεις που παραμένουν, αλλά και την ανάγκη για ενισχυμένη διεθνή συνεργασία, προκειμένου να οικοδομηθεί ένα πιο συμπεριληπτικό και βιώσιμο σύστημα εμπορίου.
