Βρισκόμαστε στον Ιούνιο του 1984. Στο Κέντρο Υπολογιστών Dorodnitsyn της Ακαδημίας Επιστημών στη Μόσχα, ο 29χρονος Αλεξέι Παζιτνόφ, ερευνητής υπολογιστικών συστημάτων, σκύβει πάνω από έναν Electronika 60. Το μηχάνημα, ένας σοβιετικός κλώνος του αμερικανικού PDP-11, είναι λιτό, χωρίς γραφικά, με μια μονόχρωμη οθόνη που τρεμοπαίζει. Ο ήχος των πλήκτρων γεμίζει το μικρό γραφείο, καθώς ο Παζιτνόφ δοκιμάζει τα όριά του υπολογιστή. Στο μυαλό του στριφογυρίζει ένα ξύλινο παιχνίδι γρίφων, τα pentominoes, που αγόρασε από ένα κατάστημα της Μόσχας – δώδεκα σχήματα που τον μαγεύουν με την πολυπλοκότητά τους. Αποφασίζει να τα απλοποιήσει. Με κώδικα σε Pascal, δημιουργεί σχήματα που πέφτουν αργά, σχηματίζοντας tetrominoes. «Σκεφτόμουν ότι ήταν ένα καλό παιχνίδι. Ούτε καλύτερο ούτε χειρότερο από πολλά άλλα δημοφιλή παιχνίδια της εποχής», λέει το 2014, κοιτάζοντας πίσω στη στιγμή της έμπνευσης. Το όνομα Tetris γεννιέται από τον συνδυασμό του «tetra» και του τένις, του αθλήματος που ο Παζιτνόφ παρακολουθεί με πάθος τα απογεύματα του καλοκαιριού.
Η πρώτη εκδοχή ζωντανεύει στο εργαστήριο. Τα tetrominoes πέφτουν ρυθμικά στην ασπρόμαυρη οθόνη, χωρίς σκορ, χωρίς πίστες, μόνο με την υπόσχεση ενός γρίφου που λύνεται ξανά και ξανά. Οι συνάδελφοι του Παζιτνόφ μαζεύονται γύρω από τον Electronika 60, τα πρόσωπά τους φωτίζονται από το φως της οθόνης. «Κόλλησα με αυτό για μερικές εβδομάδες χωρίς να κάνω καμία άλλη δουλειά που έπρεπε να εκτελέσω», ομολογεί σε συνέντευξη που δίνει το 2023. Ο Ντμίτρι Παβλόφσκι, συνεργάτης του στο κέντρο, και ο 16χρονος Βαντίμ Γερασίμοφ, με τα γρήγορα δάχτυλα και τον νεανικό ενθουσιασμό του, παίρνουν το παιχνίδι στα χέρια τους. Το 1985, το Tetris μεταφέρεται σε IBM PC. Η οθόνη γεμίζει χρώματα –κόκκινα, μπλε, κίτρινα σχήματα– το σκορ προστίθεται, οι χειρισμοί γίνονται πιο ακριβείς. Οι δισκέτες περνούν κρυφά από γραφείο σε γραφείο στη Μόσχα, σαν λαθραία εμπορεύματα. «Εξαπλώθηκε σαν πυρκαγιά. Όποιος είχε υπολογιστή στη Σοβιετική Ένωση είχε το Tetris σε αυτόν», θυμάται ο Παζιτνόφ. Η φήμη του ταξιδεύει πέρα από την ρωσική πόλη, φτάνοντας σε διαγωνισμούς όπως αυτόν στο Ζελενοντόλσκ, όπου το παιχνίδι κερδίζει τη δεύτερη θέση. «Δεν φανταζόμουν ότι θα γινόταν τέτοια παγκόσμια επιτυχία», παραδέχεται.
Η Σοβιετική Ένωση του 1985 αλλάζει πρόσωπο. Ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ αναλαμβάνει Γενικός Γραμματέας τον Μάρτιο, φέρνοντας την Περεστρόικα και τη Γκλάσνοστ. Οι δρόμοι γεμίζουν φωνές, οι εφημερίδες ψιθυρίζουν για μεταρρυθμίσεις. Όμως, η έννοια της πνευματικής ιδιοκτησίας παραμένει ξένη. Το Tetris, ως δημιούργημα της Ακαδημίας Επιστημών, ανήκει στο κράτος. Ο Παζιτνόφ δεν βλέπει χρήματα – μόνο την ικανοποίηση της δουλειάς του. Το 1986, ο Βίκτορ Μπρζαμπρίν, προϊστάμενός του, στέλνει ένα αντίγραφο στο Novotrade στην Ουγγαρία. Οι δισκέτες εξαπλώνονται στην Ανατολική Ευρώπη, περνώντας από χέρι σε χέρι σαν μυστικά μηνύματα. Τον Ιούνιο, στην έκθεση λογισμικού της Βουδαπέστης, ο Ρόμπερτ Στάιν, ιδιοκτήτης της Andromeda Software, στέκεται μπροστά σε έναν υπολογιστή. Με τα δάχτυλά του στα πλήκτρα, τα μάτια του καρφώνονται στα tetrominoes που πέφτουν. Στέλνει φαξ στον Παζιτνόφ, ζητώντας άδεια. Χωρίς να περιμένει επίσημη έγκριση, κλείνει συμφωνίες με τη Mirrorsoft στο Ηνωμένο Βασίλειο και τη Spectrum HoloByte στις ΗΠΑ. Το 1988, το Tetris φτάνει στα καταστήματα. Η έκδοση για Amiga γεμίζει με σοβιετικά σύμβολα –κόκκινα αστέρια, εικόνες κοσμοναυτών, δρεπάνια και σφυριά– που φέρνουν τον Ψυχρό Πόλεμο στις οθόνες. Πάνω από 100.000 αντίτυπα πωλούνται στις ΗΠΑ μέσα σε έναν χρόνο.
Τον Ιανουάριο του 1988, η Consumer Electronics Show στο Λας Βέγκας σφύζει από ζωή. Ο Χενκ Ρότζερς, Ολλανδός επιχειρηματίας από την Ιαπωνία, περπατά ανάμεσα στα περίπτερα. Το βλέμμα του πέφτει σε ένα μηχάνημα που τρέχει το Tetris. Τα χέρια του κολλούν στα χειριστήρια. «Επέστρεψα στο μηχάνημα του Tetris για τέταρτη φορά και συνειδητοποίησα ότι απλώς σπαταλούσα τον χρόνο μου παίζοντας αυτό το παιχνίδι στην έκθεση», λέει το 2023. Η ιδέα γεννιέται: το Tetris ταιριάζει απόλυτα στο Game Boy, τη φορητή κονσόλα που ετοιμάζει η Nintendo. Όμως τα δικαιώματα παραμένουν μπερδεμένα. Ο Στάιν τα έχει πουλήσει χωρίς έγκριση από την Elorg, τον σοβιετικό οργανισμό εξαγωγών λογισμικού. Ο Ρότζερς αποφασίζει να δράσει. Τον Φεβρουάριο του 1989, προσγειώνεται στη Μόσχα, απρόσκλητος. Τα γραφεία της Elorg, ένα γκρίζο κτίριο με βαριές πόρτες, τον υποδέχονται σιωπηλά. «Κανείς δεν μου χαμογέλασε», θυμάται. Οι συζητήσεις με τον Νικολάι Μπελίκοφ, πρόεδρο της Elorg, πραγμαστοποιούνται υπό το βλέμμα της KGB. Ο Παζιτνόφ κάθεται απέναντι. «Ήταν ο πρώτος συνάδελφος που συνάντησα ποτέ», λέει για τον Ρότζερς.
Ο Ρότζερς πείθει την Elorg να ακυρώσει τη συμφωνία του Στάιν. Τα δικαιώματα για κονσόλες και το Game Boy περνούν στη Nintendo. «Πείσαμε τον διευθυντή της Nintendo of America, Μινόρου Αρακάβα, να συμπεριλάβει το Tetris αντί του Mario, λέγοντας ότι αν θέλει όλοι να αγοράσουν τη συσκευή, πρέπει να βάλει το Tetris», εξηγεί ο Ρότζερς. Ο Μπελίκοφ συντάσσει συμβόλαιο που περιορίζει τον Στάιν στους υπολογιστές. Η Mirrorsoft και η Atari Games, μέσω της Tengen, διεκδικούν το παιχνίδι στα δικαστήρια. Τον Ιούνιο του 1989, στο Σαν Φρανσίσκο, η Nintendo κερδίζει τη δίκη. «Βλέπω το Tetris να γίνεται virtual άθλημα, με επαγγελματίες παίκτες και θεατές», προβλέπει ο Ρότζερς. Τον Ιούλιο, το Game Boy κυκλοφορεί με το Tetris. Η μελωδία του «Korobeiniki» ηχεί στα σπίτια, καθώς οι πωλήσεις φτάνουν τα 35 εκατομμύρια. «Οι άνθρωποι λένε ότι το Tetris έφτιαξε το Game Boy και το Game Boy έφτιαξε το Tetris», σημειώνει ο Ρότζερς. Η έκδοση για NES ακολουθεί, φτάνοντας τις 8 εκατομμύρια πωλήσεις.
Η Σοβιετική Ένωση καταρρέει το 1991. Η Μόσχα γεμίζει διαδηλώσεις, οι ουρές για τρόφιμα μεγαλώνουν. Ο Παζιτνόφ διστάζει, αλλά το 1993 φτάνει στο Σιάτλ. «Μου ζήτησε βοήθεια. Δώσαμε τα χέρια το 1993», λέει ο Ρότζερς. Το 1996, τα δικαιώματα επιστρέφουν στον Παζιτνόφ. Μαζί ιδρύουν την Tetris Company, εξαγοράζοντας την Elorg το 2005. Το παιχνίδι εξελίσσεται. Το The New Tetris του 1999 φέρνει το «hold» ενώ το Tetris Worlds του 2001 εισάγει το «super rotation system» και το «bag system». Το Tetris DS του 2006 καθιερώνει το σύγχρονο σκοράρισμα. «Το Tetris χτυπά αυτό το κέντρο ευχαρίστησης ακριβώς εκεί που πρέπει», λέει ο Ρότζερς. Το 2001, η G-Mode το φέρνει στα κινητά. Η Blue Lava Wireless του Ρότζερς αναλαμβάνει, και το 2005 η JAMDAT το εξαγοράζει. Η EA Mobile το κυκλοφορεί σε iPod και iOS, φτάνοντας τα 100 εκατομμύρια downloads μέχρι το 2010.
Το Classic Tetris World Championship ξεκινά το 2010 στο Πόρτλαντ. Ο Τζόνας Νιούμπαουερ κυριαρχεί, ενώ το «hypertapping» σπάει τα όρια του NES Tetris. Το Tetris 99 εμφανίζεται το 2019 στο Nintendo Switch, προσελκύοντας 2,8 εκατομμύρια παίκτες. Το Tetris Effect του 2018, με οπτικά εφέ και μουσική, κερδίζει πάνω από 60 βραβεία. Η Tetris Company συνεργάζεται με τις Puma, H&M, Samsung, παρουσιάζοντας ρούχα και σκεύη φαγητού σε σχήμα tetrominoes. Το Tetris Primetime του 2020 μοιράζει χρηματικά έπαθλα, το Tetris x Hello Kitty κυκλοφορεί το 2023. Το 2024, για τα 40 χρόνια, η Tetris Company συνεργάζεται με το Minecraft. Τα tetriminos πέφτουν σε κόσμους του Minecraft, ενώ το «Tetris Forever» στο Steam φέρνει 15 κλασικές εκδόσεις και το «Tetris Time Warp».
Οι ερευνητές «ψάχνουν» το Tetris από το 1985. Ο Βλαντιμίρ Ποχίλκο, ψυχολόγος στη Μόσχα, μελετά την εθιστικότητά του, καταστρέφοντας αντίγραφα όταν οι συνάδελφοι του χάνουν την παραγωγικότητά τους. Ο Ρίτσαρντ Χάγιερ το χρησιμοποιεί για γνωστικές μελέτες το 1992. Ερευνητές προτείνουν τη χρήση του για PTSD. Ο όρος «Tetris effect» γεννιέται το 1994, περιγράφοντας τα οράματα tetrominoes μετά από ώρες παιχνιδιού. Το Museum of Modern Art το εκθέτει το 2012, το World Video Game Hall of Fame το καλωσορίζει το 2015. Η ταινία «Tetris» φτάνει στο Apple TV+ τον Μάρτιο του 2023, με τον Τάρον Έγκερτον ως Ρότζερς. Ο Γουίλις Γκίμπσον «σπάει» το NES Tetris το 2024 σε livestream. Με 520 εκατομμύρια πωλήσεις σε 65 πλατφόρμες, το Tetris ζει. «Δεν το βλέπω να εξαφανίζεται σύντομα», λέει ο Ρότζερς.
