Τα μέτρα εμπορικής πολιτικής για την ενίσχυση της γεωργικής βιωσιμότητας και οι περιβαλλοντικές ρήτρες στις εμπορικές συμφωνίες βρίσκονται σε άνοδο, αντανακλώντας τις προσπάθειες των κυβερνήσεων να ενισχύσουν τη μακροπρόθεσμη ανθεκτικότητα του τομέα. Ωστόσο, μια νέα έκθεση του ΟΟΣΑ προειδοποιεί ότι η μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος της γεωργίας, με ταυτόχρονη βελτίωση της επισιτιστικής ασφάλειας, θα απαιτήσει τη μεταρρύθμιση της στήριξης και τον αναπροσανατολισμό των δημόσιων δαπανών προς την έρευνα, την καινοτομία και τη βιώσιμη γεωργία.
Η έκθεση του ΟΟΣΑ «Παρακολούθηση και Αξιολόγηση της Γεωργικής Πολιτικής 2025», η παγκόσμια αναφορά για τις κυβερνητικές πολιτικές στήριξης της γεωργίας σε 54 χώρες που αντιπροσωπεύουν το 75% της παγκόσμιας γεωργικής προστιθέμενης αξίας, δείχνει ότι η συνολική στήριξη στη γεωργία ανήλθε κατά μέσο όρο σε 842 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ ετησίως κατά την περίοδο 2022-24, ποσό που είναι 20% υψηλότερο από την προ-πανδημική περίοδο (2015-19).
Οι επιδοτήσεις με το ισχυρότερο δυναμικό να στρεβλώσουν τις αγορές, όπως η στήριξη των τιμών για τους παραγωγούς, οι πληρωμές βάσει της παραγωγής και οι επιδοτήσεις για εισροές όπως τα λιπάσματα ή τα ορυκτά καύσιμα, μειώθηκαν σε σχετικούς όρους από 15% της αξίας παραγωγής του τομέα κατά μέσο όρο μεταξύ 2000 και 2002, σε 9% την περίοδο 2022 έως 2024. Ωστόσο, εξακολουθούν να αντιπροσωπεύουν περίπου το ήμισυ της συνολικής στήριξης που παρέχεται σήμερα.
Οι κυβερνήσεις χρησιμοποιούν όλο και περισσότερο τις εμπορικές συμφωνίες ως εργαλείο για την προώθηση της βιώσιμης γεωργίας. Μεταξύ 1997 και 2024, τα μέλη του ΟΟΣΑ εφάρμοσαν ή ενέκριναν 130 μέτρα, κυρίως μέσω περιφερειακών εμπορικών συμφωνιών, με το 60% αυτών να έχει εγκριθεί τα τελευταία επτά χρόνια. Η έκθεση συνιστά μεγαλύτερη εναρμόνιση των ρητρών βιωσιμότητας μεταξύ των εμπορικών συμφωνιών ώστε να διευκολυνθεί η εφαρμογή και η παρακολούθησή τους, να μειωθεί το κόστος συμμόρφωσης για τις επιχειρήσεις και να διασφαλιστούν ισότιμοι όροι ανταγωνισμού για τις βιώσιμες πρακτικές.
«Για να συμπληρωθούν οι εμπορικές συμφωνίες που ενθαρρύνουν τη βιώσιμη γεωργία, οι κυβερνήσεις μπορούν να αντικαταστήσουν τις επιδοτήσεις που στρεβλώνουν την αγορά με καλύτερα στοχευμένη στήριξη για την έρευνα, την καινοτομία και τις βιώσιμες γεωργικές πρακτικές», δήλωσε ο Γενικός Γραμματέας του ΟΟΣΑ Mathias Cormann. «Αυτό θα ενίσχυε την παραγωγικότητα, θα βελτίωνε την οικονομική προσιτότητα και την ασφάλεια των τροφίμων, θα ενίσχυε την περιβαλλοντική βιωσιμότητα και την ανθεκτικότητα της γεωργίας και θα στήριζε τα μέσα διαβίωσης εκατομμυρίων ανθρώπων που εξαρτώνται από τον γεωργικό τομέα παγκοσμίως».
Η αξία των εξαγωγών γεωργικών προϊόντων διατροφής έχει ανέλθει σε 1,4 τρισεκατομμύρια δολάρια, σχεδόν πέντε φορές υψηλότερη από ό,τι πριν από τρεις δεκαετίες και ξεπερνώντας την αύξηση της παραγωγής. Ωστόσο, τα γεωργικά προϊόντα συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν υψηλότερους δασμούς και ποσοτικούς περιορισμούς σε σύγκριση με άλλους τομείς, καθώς και περισσότερα μη δασμολογικά μέτρα που ενδέχεται να περιορίζουν το εμπόριο.
Την περίοδο 2021–2023, η αμερικανική ήπειρος εξήγαγε το 40% της παγκόσμιας αξίας γεωργικών προϊόντων διατροφής, ενώ η Ασία εισήγαγε το 47%, εξέλιξη ωθούμενη από τη δημογραφική αύξηση, την αύξηση των εισοδημάτων και της κατανάλωσης και την επεκτεινόμενη αστικοποίηση.
Οι κυβερνητικές επενδύσεις στη γεωργική καινοτομία και σε άλλες υπηρεσίες –κρίσιμες για την επίτευξη των στόχων παραγωγικότητας και βιωσιμότητας του τομέα– παραμένουν χαμηλές. Συγκεκριμένα, οι δημόσιες επενδύσεις σε συστήματα γεωργικών γνώσεων και καινοτομίας έχουν μειωθεί στο 0,54% της αξίας παραγωγής του τομέα την περίοδο 2022-24, από 0,92% την περίοδο 2000-02, παρά τον ρόλο τους στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας των παγκόσμιων αλυσίδων αξίας γεωργικών προϊόντων διατροφής.
Στην έκθεση, ο ΟΟΣΑ προτείνει μια ατζέντα για τη διατροφή ενός αυξανόμενου παγκόσμιου πληθυσμού με αποτελεσματικό, ανθεκτικό και περιβαλλοντικά βιώσιμο τρόπο. Αυτή περιλαμβάνει τη μεταρρύθμιση, τον αναπροσανατολισμό και τη σταδιακή κατάργηση, όπου είναι δυνατόν, των πιο στρεβλωτικών μορφών στήριξης, τη μείωση των μέτρων εισοδηματικής στήριξης με χαμηλή αποτελεσματικότητα μεταβίβασης και την προτεραιοποίηση στοχευμένων και προσαρμοσμένων μηχανισμών για άμεσα οφέλη στους αγρότες, μεγαλύτερες επενδύσεις στη στοχευμένη καινοτομία και στη βιώσιμη αύξηση της παραγωγικότητας, την προώθηση ευρέων προσεγγίσεων για την ανθεκτικότητα που διασφαλίζουν την ετοιμότητα και συστήματα διαχείρισης κινδύνων που ανταποκρίνονται στα πλαίσια του ΟΟΣΑ, καθώς και την προώθηση της περιβαλλοντικής προστασίας και του μετριασμού των αρνητικών περιβαλλοντικών επιπτώσεων, σε ισορροπία με το ανοικτό και διαφανές εμπόριο και τις προσπάθειες αντιμετώπισης της «τριπλής πρόκλησης» που αντιμετωπίζει η γεωργία.
